Jose Luis Zumetari, esker onez, Zarauztik

Handienetan handienak joaten direnean bezala, asko idatziko da gaur, bihar eta hurrengo egunotan Jose Luis Zumetari buruz. Ez da gutxiagorako. Dena merezi du. Bi hitz soilik gehitu nahiko nituzke, Zarauzko Kultura zinegotzi ohi bezala, 2011-2015 agintaldian Zarauzko Udaletik eskatu genizkion bi kontuetan zenbaterainoko eskuzabaltasuna erakutsi zuen gogorarazteko.

Batetik, 2013ko udazkenean Imanol Urbietaren omenez argitaratu genuen Imanol Urbieta. Bakarrik eta libre diskorako azala egiteko eskatu genion. Aspaldi Mikel Laboaren omenez haren bertsioekin plazaratu  zuten Txerokee. Mikel Laboaren kantak diskoaren antzeko zerbait egitea genuen buruan Manoloren omenez, eta Laboaren handitasunak Zumeta lagun izan zuen moduan, Urbietaren handitasuna ere ahalik eta modu ederrenean bildu nahi genuen. Baietz esan zuen Zumetak, eta bere azalarekin argitaratu genuen azkenean diskoa. Azal haren erreprodukzio mugatuarekin lan grafikoak egin zituen gero Zumetak, eta diskoan parte hartu zuten musikarien artean banatu genituen.

2014an, berriz, Zarauzko Merkatu Plazako lehenengo solairua erakusketa areto gisara zabaltzea otu zitzaigun, eta Txiki Agirre Keixeta izan zen han erakusteko aukera izan zuen lehena. Ekimena iragartzerako, ordea, lotuta genituen hurrengo bi lekukoak ere: Ainize Txopitea eta Jose Luis Zumeta. Usurbildarraren Gernika Zarauzko Merkatu Plazan ikustea amets hutsa baino gehiago bihurtu zen guretzat.

Jose Luis Zumetaren eta Usoa alabaren lanerako prestutasuna, profesionaltasuna eta eskuzabaltasuna benetan nabarmentzekoak izan ziren, eta 2015eko uztailaren 3an inauguratu zen erakusketa hura, aste batzuk lehenagoko hauteskundeen emaitzek ekarri zuten udal gobernu berriarekin. Uda hartan, egundoko oparia izan zen zarauztarretzat eta bisitarientzat. Erakundeek horretan sinetsiz gero, artista batek, kulturak, koadro batek edo erakusketa batek herri batera bisitariak nola erakarri ditzakeen erakusteko ariketa koloretsua izan zen. Horretan sinesten baitzuen Zumetak. Kulturaren eta artearen kolorerik gabe ezin dela ulertu herri bat.

Marisol Bastidari eta biei koadroaren ondoan jartzeko eskatu nien egun hartan, Mikel Laboak abestutako Gernika guztien aurrean. Ordukoak dira honako argazkiak.

Ohi bezala, erakusketaren inaugurazioan ez zuen hitzik egin Jose Luisek, baina Urola Kostako HITZAko lagunek lapurtu zizkioten adierazpen batzuk. Amaia Ventas kazetariaren bideo honetan ageri da Zumeta, Zarauzko erakusketari buruz hitz egiten.

Erakusketa haren inguruko informazio guztia, argazkiak eta abar luzea, ohi bezala, zuzarautz.eus webgunean
zabaldu genituen, gainerako guztiak bezala. Udal Gobernu berriak itxiarazi eta desagerrarazi zuen webgune hura ere, kulturari zabaldu genizkion beste hamaika ekimenen eta leihoren antzera. Haien faltan, beraz, hedabideen hemeroteketan geratzen diren estekak dira honakoak, noizbait Jose Luis Zumetak Zarautzi egindako opari ederren lekuko. Ez dira bakarrak, lehenago ere Zumetaren zeramikak Zarautzen ondare bihurtu baitziren. 1996an Donibane plazan kokatu zuena, esaterako.

Gai honi buruzko informazio osagarria:
· Lanik berrienekin osatu du Zumetak Zarauzko Merkatu Plazako erakusketa berria (naiz.eus, 2015-07-01).
· Zumeta expone su obra mas reciente en la Plaza Mercado de Zarautz (Gara, 2015-07-02).
· Jose Luis Zumetaren erakusketa, Zarauzko Merkatu Plazan (Urola Kostako Hitza, 2015-07-03).
· ETBren bideoa: Zarauzko Merkatu Plazan jarri du Zumetak erakusketa berria (ETB, 2015-07-04).
· Zumeta, en la Plaza del Mercado (El Diario Vasco, 2015-07-19).
· Jose Luis Zumeta margolaria hil da, 81 urte zituela (Berria, 2020-04-23).

Argazkia: Gorka Arrese.

Zarauzko hilerritik lapurtutako 71 buru-hezur Parisen daude, Gizakiaren Museoan

Pedro Gonzalez Velasco doktoreak lapurtu zituen, eta 1862an Pierre Paul Broca antropologoari eman zizkion, honek sortutako Parisko Antropologia Elkartearentzat

[ Zarauzko hilerritik lapurtuta,
Pariseko Musée de l’Homme museoan dauden 71 buru-hezurretako batzuk]

Gaurtik aurrera Zarautzen XVI. Ikertzaile Paleontologo Gazteen Topaketa izango dela jakin orduko, aitzakia egokia iruditu zait aspaldidanik liluratuta naukan gai baten hariari heltzeko eta gaia zabaltzeko. Gero, ordea, paleontologia eta antropologia bi zientzia ezberdin direla, ohartu naiz, antzekotasunak  dituzten arren. Lehenengoak iraganeko izaki bizidunak eta biosferaren eboluzioa  aztertzen ditu, eta bigarrenak gizakiaren arlo guztiak eta kulturen arteko ezberdintasunak, oro har. Zarauzko hilerritik lapurtutako buru-hezurren kontua antropologiarekin dago lotuta, ez paleontologiarekin. Aitzakiarik gabe geratu naiz, bada.

Baina behin honaino iritsita, eta gai hau nobela eder baten haria edo film baten gidoia izan daitekeela sinetsita, idatzi egingo dut, norbaitek amuari heldu nahi badio ere.
Ahalik eta laburren ahaleginduko naiz gaia aletzen.

Kontua da Gizakiaren Museoan (Musée de l’Homme), Parisen, noizbait Zarauzko hilerritik lapurtutako 71 buru-hezur daudela, bertako bildumen artean.

Bertara nola iritsi ziren ulertzeko, XIX. mendera egin behar da salto, eta gaur egun Zarauzko Udalarena den Villa Munda eraikinera begira jarri. Gaur egun Zarautz Abesbatzaren edota Zarauzko Musika Bandaren aterpe den eraikina Pedro Gonzalez Velasco doktoreak eraikiarazi zuen:

“Gaur egun musika-etxea den palazioa lorategi batez inguratuta dago. Hilerri zaharreko lurretan eraikitzeko agindua Pedro Gonzalez Velascoko doktore jaunak eman zuen, historiak eman duen anatomistarik handienetarikoa eta Espainiako Antropologia Museoaren sortzailea. 14.500 erreal ordaindu zituen, eta gorpuak hobitik ateratzeak eta egungo hilerrira eramateak ekarri zituen gastuak gehitu behar zaizkio kopuru horri. Diotenez, etxearen jabeak hildako alaba baltsamatu egin zuen, eta paseatzera ateratzen zuen. Sanz Enearekin batera Zarautzen geratzen diren XIX. mendearen amaierako udaldiko jauregien adibide bakarrenetarikoa da, nahiz eta garai hartatik hona aldaketak izan dituen”.
Iturria: gurezarautz.net

Jauregia Zarauzko hilerri zaharraren gaineran eraiki zuenez, gorpuak eta hezurkinak hobietatik ateratzea eta gaur egungo hilerrira eramatea ere ordaindu behar izan zuen Velascok. Hezurkinen artetik, ordea, 71 buru-hezur ebatsi eta Pierre Paul Broca antropologo eta anatomisataren esku utzi zituen. Izan ere, XIX. mendearen amaieran, buru-hezurrak lortzea eta neurtzea antropologiaren benetako obsesioa bihurtu zen, munduko bazter ezberdinetako gizakien buru-hezurrak neurtuta, arrazen arteko ezberdintasunak atzeman zitezkeela sinetsita.

“En 1860, la ciencia antropológica europea había descubierto una mina en los cráneos vascos”, explica Joseba Zulaika, profesor en la Universidad de Nevada (EEUU). Se trata del índice cefálico, que dio nacimiento a la craneometría, considerada ciencia exacta. El principal motor fue el sueco Anders Retzius. Imaginó que midiendo la anchura de un cráneo multiplicada por 100 y dividida por su longitud, se identificaba el índice cefálico de cada raza. El cráneo vasco fue el principal terreno de juego. Retzius dividió las razas según su índice, con contribuciones del francés Paul Broca. Sus teorías se vinieron abajo cuando se probó que no es posible identificar a un pueblo con un cráneo, y que en una familia las formas craneales cambian de una generación a otra”. (Andres Perez, Público, 2010-05-30).

Eztabaida hartan, euskal arrazako buru-hezurrak lortu eta neurtu nahi izan zituen Pierre Paul Broca antropologo frantziarrak, eta Zarauzko hilerri zaharreko hezurkinak eskura zituen Velasco doktorearen laguntza izan zuen horretarako.

Urte batzuk geroago, 1890ean, Telesforo Aranzadik El Pueblo Euskalduna agerkarian euskal arrazaren inguruko antropologia lana argitaratu zuen, eta lan hark ere oihartzun handia izan zuen sasoi hartako antropologoen artean, batez Alemanian, Ingalaterran eta Frantzian.

· Iturria: Iñaki Egaña, Mil nuevas noticias insólitas del país de los vascos (Txalaparta, 2009)

Público egunkariak gaiari buruzko erreportajea ere argitaratu zuen 2010 urtean: El extraño robo nocturno de los 71 cráneos de Zarautz. Andres Perez kazetariak, Parisko Gizakiaren Museoan bertatik bertara ikusi ahal izan zituen Zarauzko hilerritik lapurtutako 71 buru-hezurrak, eta baita museoaren kontserbazio arduraduna den Phillippe Mennecier-ekin gaiari buruz solasean aritu ere. Museoak dituen gainerako 18.000 buru-hezurrak bezala, Zarauzko 71 haiek ere gizakien hezurrak berariaz kontserbatzeko sortutako kutxetan dituzte.

[Musée de l’Homme, Parisen].

Zarauzko buru-hezurrak nola heldu ziren, gainera, ongi dokumentatuta dago. Parisko Antropologia Elkartearen 1866ko aktetan ageri da gaia, uztailaren 5eko bilkuraren aktan. Hemen irakur daiteke osorik, Zarauzko buru-hezurren inguruko eztabaidarekin eta haien lapurketari buruzko kontuekin batera:

Iturria: Bulletins de la Société d’Anthropologie de Paris (1866-07-05ko akta).

Parisko Gizakiaren Museoko kontserbazio arduradunaren hitzetan, argi dago 71 buru-hezur haiek lapurtu egin zituela Velasco doktoreak, eta Parisko Antropologia Elkartearen aktetan, Z. horren atzean berariaz ezkutatzen dela herriaren izena, badaezpada.

Zarauzko buru-hezurrak Parisko Antropologia Elkartearen eskuetara heldu zirenetik, ia ehun urtez biltegi batetik bestera ibili zituzten. Frantziako Anatomia Museoan egin zuten denboraldi luzea, eta ondoren baita Medikuntza Fakultatearen biltegian ere. Azkenik, 1952an heldu ziren Parisko Gizakiaren Museora. Harrezkero, Brocaren euskal buru-hezurren bilduman daude zerrendatuta eta katalogatuta. Buru-hezurretako batzuetan Doctor Velasco ageri omen da idatzita.

 

 

Gai honi buruzko bibliografia eta esteka osagarriak:
· El extraño robo nocturno de los 71 cráneos de Zarautz (Público, 2010-05-30).
· Bulletins de la Société d’Anthropologie de Paris (1866-07-05ko akta).
· Egaña, Iñaki: Mil nuevas noticias insólitas del país de los vascos (Txalaparta, 2009).
· Musée de l’Homme, Paris: Biological Head Casts

 

Elkartasunaren sugarrak

Free Otegi Free Them All ekimenak atzo Anoetako belodromorako zenbait laguni elkartasunaren inguruan zerbait sortzeko eskatu zigunean, Arnaldok asteartean Elgoibarren aipatu zituenez gogoratu nintzen: urte askoan espetxe batetik bestera ibili diren eta dabiltzan senide horiez, sakabanaketaren errepideetan ezagututako guztiez, eta bereziki Emilia de la Bodegaz eta Blanca Anteparaz.

Argiak eta elkartasuna ziren nabarmendu beharreko elementuak, eta Elkartasunaren sugarrak izeneko testu hau helarazi nien. Beñat Gaztelumendirena da, berriz, beste hau: Argia. Azkenean, antolatzaileek biak uztartu eta Elkartasunaren argiak izenekoa irakurri zuen Ines Osinaga musikariak.

ELKARTASUNAREN SUGARRAK

Arnaldo: guk ere bihotzean daramatzagu, urteak joan eta urteak etorri, astez aste, espetxe batetik bestera, bisita batetik bestera, etxekoentzat poltsa prestatzen aritzen diren senide horiek guztiak. Presoek eta erbesteratuek oroitzen dituztenean, mahaia bostentzat iminita sukaldean egoten diren ama horiek guztiak, aulkian eseri eta leihotik begira.

Sukaldeko epeltasuna ziega urrunetara eramateko ahaleginari urtez urte eutsi dioten ehunka euskal herritar ezagutu ditugu, belaunaldiz belaunaldi elkartasunaren, samurtasunaren eta maitasunaren sua ziega hotzetaraino helarazi nahian. Ezin ditugu guztiak gogoratu. Baina guztien izenean, euskal presoek eta hauen senideek hainbeste maite zuten Emilia de la Bodegaz akordatzen gara gaur. Amama Emiliaz.

Ceutako espetxeko euskal presoek eman zioten kargua aspaldi. Emiliak ederki zekien zer den garrantzitsuena preso batentzat: bakarrik ez egotea, bakarrik ez sentitzea. Horregatik, Bilboko bere etxetik zaintzen eta mimatzen zituen euskal presoak, bihotza sutan duten amamen maitasunarekin. Galtzerdiak egiten zizkien. Argazkiak, liburuak eta postalak bidaltzen. Agendak josi. Gominolazko lepokoak egin. Gutunak idatzi. Telefonoz deitu. Osasunez makal zebilen arren, azken unera arte, galtzerdiak josten eta samurtasuna idazten segitu zuen, sukaldeko kandelen epeltasuna euskal presoei helaraziz. 95 urterekin hil zen, duela zortzi urte. Emiliaren heriotza galera mingotsa izan zen presoentzat, Blanca Antepararena eta beste hainbat amama eta seniderena bezala. Baina kandela bat itzali arren, maitasunarekin eta elkartasunarekin amaituko duen negurik ez du ezagutu oraindik herri honek.

[ Emilia de la Bodega. Amama Emilia euskal presoentzat].

[ Blanca Antepara, Josu eta Iñaki Ormaetxearen ama].

Emiliaren sua ez da itzali. Areago: edonon sumatzen dute euskal presoen senide eta lagunek. Baita espero ez den lekuetan ere. Sakabanaketaren errepide urrunenetan. Kilometro guztiak eginda ere, askotan, oraindik orduak geratzen dira bisita hasteko, eta senideek taberna bakartiren batean bilatu ohi dute babesa. Desordutan askotan. Eta atera hurbildu orduko, miraria: taberna zabalik, eta epel, norbaitek, euskal presoen amamak, gurasoak, bikoteak edo seme-alabak iristen direnerako, sua aldez aurretik piztuta. Humanitate izpi bat. Elkartasun isila. Andaluzian, Gaztela zabalean, Vallekasen, Extremaduran, Galizian eta beste hainbat lekutan, askotan ageri da langileren bat, tabernariren bat, irribarre batekin dena esaten duena. Samurtasunaren sugarra elkartasunez pizten duena.

Sugar horietako bakoitza harresien barruraino eramaten dute senideek eta lagunek. Sugar horietako bakoitzak eragotzi egiten du, amama Emiliak egiten zuen moduan, presoa bakarrik sentitzea. Eta sugar horietako bakoitza azken kartzelaraino helduko da piztuta mantentzen dugun bitartean. Inoiz baino gehiago, beraz, sugarrak pizteko ordua da. Samurtasunez. Elkartasunez. Maitasunez. Ilunpera kondenatu nahi gintuztenen aurrean, egin irri, eta argitu dezagun… gaur belodromoa, eta bihar Euskal Herria, azken ziegaraino iritsi dadin elkartasunaren sugarra.

Gai honi buruzko informazio osagarria:
· Errepresioa Euskal Herrian. 2008. Urtekaria (Amnistiaren Aldeko Mugimendua, 2008).
· Emilia de la Bodega, presoen amama, hil da (Branka, 2009-01-26).
· Blanca Antepara. El ejemplo vivo de que los presos nunca han estado ni estarán solos (Ramon Sola. Gara, 2012-01-12).

[Oharra: Elkartasunaren sugarrak testu honek, Amnistiaren Aldeko Mugimenduak 2008an argitaratutako Errepresioa Euskal Herrian (2008) urtekarirako idatzi nuen Amama Emiliaren familia (hemen PDFan) artikulu luzeagoa du oinarri].

 

 

Lau urteko marrazkia

EH Bilduk Gipuzkoako ekitaldi nagusia egin zuen pasa den igandean Donostian. Honakoa da bertan irakurri nuen testua, Mattin marrazkilariarekin eta Amaia Aranaga musikariarekin batera.

Bada ipuin eder bat, duela urte asko italieraz idatzitakoa, marrazkilari txinatar bati buruzkoa. Marrazkilari hau benetan abila zen, aparta, eta egun batean enperadoreak karramarro bat marrazteko eskatu zion. Marrazkilariak, horretarako lau urte beharko zituela erantzun zion, eta etxe bat, hainbat zerbitzarirekin.

Lau urteak igaro zirenean, marrazkilariak, sekula ikusi den karramarrorik ederrena aurkeztu zion enperadoreari, koadro batean.

Enperadorea, ordea, bihozkabea eta harroa zen, eta luzeegi iritzi zion karramarroa margotzeko marrazkilariak behar izan zuen denborari. Enperadoreak, bere ezjakintasunean eta handikerian, ez zuen sumatu ere egiten marrazkilariak lau urtean zenbat ahalegin eta proba egin behar izan zituen karramarro hura marrazteko.

Lehen urtean, zirriborroak egin eta egin aritu zen. Aurretik marraztu ziren karramarro baldarrak ikusi, akatsak atzeman, eta zuzendu beharrekoak kalkulatzen.

Lehen zertzeladekin hasi zen ondoren…

Amaiak Mugi txartela egunero erabiltzen du orain. Gipuzkoako Garraioaren Lurralde Agintaritzak martxan jarritako tarifa-sistema bateratu berriarekin, lanera heltzeko behar duen garraio publikoa askoz erosoagoa eta merkagoa zaio, eta gustura dago.

Mikel hiriburutik hurbil bizi da, eta kezkatuta zegoen erraustegi toxikoaren kontuarekin. Baina amaitu da aro hura. Orain, Europan eredu bihurtuz, birziklatzearen garaia da, eta lau urtean ia bikoiztu egin da birziklatze tasa. Gainera, Hondakinen Plan berria ekologikoagoa eta askoz merkeagoa da. Arnasa hartu du Mikelek

Maria Antonia duela 46 urte heldu zen gure bazterretara, trenean, maleta batekin eta hiru seme-alabarekin, urte batzuk lehenago senarrak egindako bidaia eta bidea eginez. Gerraren biharamunak, goseak eta bizimodu hobe baten ametsak ekarri zuten. Sukaldean baztertua eta ahaztua sentitu da urte askoan. Aurten, Foru Aldundiak emandako urrezko plaka jaso du, Espainiar Estatuko herrietatik gure artera etorritakoak omendu eta aitortzeko asmoaren baitan. Oroitzapenetan bilduta, negar egin zuen, baina irribarre handi bat tatuatuta geratu zitzaion bihotzean, esker onez.

Eneritzek garapen agentzia batean egiten du lan, eta badaki turismo marka guztiak hausten ari dela Gipuzkoa. Eguzkia eta hondartza baino askoz gehiago da eskaintzen eta sustatzen ari dena, gainera. Tokiko garapena landuz, enpresa eta proiektu berrien aldeko sareak lehenetsi dira, formazioan, ikerkuntzan eta berrikuntzan arreta eta dirua jarrita. Ondorioz, ekonomiarekin batera, gure lurra eta kultura lau haizetara zabaltzeko ekimenak gorantz doaz, eguzkitan eta hondartzan ez ezik, euripean eta mendialdean ere zein ederrak garen erakutsiz.

Julen larri heltzen da hilabete amaierara. Oraingoz, badu lana eta soldata, baina kostaldean bizi da, eta alokairua ordaintzeak, bikote ohiarekin alabaren mantenurako hitzartutako kopuruak, eta postontzira heltzen diren ohiko fakturak gero eta soka estuagoa dira. Ekilibrista sentitzen da zenbaki gorrien artean, eta murrizketa sozialik gabeko herrialdean bizitzea da azpian sentitzen duen sare bakarra: Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta bere gain hartu du Gipuzkoak, estaldura sozial handiena duen lurraldea da, eta fiskalitate ausarta du, aberastasunaren gaineko zergarekin gehien dutenek gehien ordainduz, eta diru horrekin gehien behar dutenak bereziki lagunduz.

Itziarrek euskaraz bizi nahi du, bigarren mailako herritar sentitu gabe. Etxean, kalean, lanean, administrazioarekiko harremanetan… edonon. Euskara ofiziala da teorian, baina be-ne-ta-ko ofizialtasuna aldarrikatzen du. Horregatik, gustura dago Gipuzkoako Foru Aldundiak eta hainbat udalek hartutako erabakiekin eta legegintzaldi honetan egindako lanarekin. Oraindik bigarren mailako herritar sentitzen da askotan, baina lehen aldiz ez da inurria sentitzen, babestua baizik, eskubide osoz.

Aroa haurdun dago. Lanean ari da. Sabelean duen haurraren aita Parisen daukate preso. Bi astetik behin egiten dio bisita. Milaka kilometro hilean. Odoluste ekonomikoa. Normalean gau luzeak trenean. Tarteka aireportuetako hoztazuna. Sakabanaketa. Bakardadea. Behingoagatik, ordea, erakunde publikoen aldetik ere babesa sentitzen du. Arnas apur bat. Esku bat luzatuta. Etxerako bidea samurragoa izan dadin.

Oihanak ez du politikan sinesten. Nazkatuta dago batzuen eta besteen promesekin. Eta suminduta betikoen ustelkeria kontuekin, porlanezko makroproiektu erraldoiekin, kutxa publikoak pribatizatzearekin, langileak beharrean enpresa batzuen irabaziak soilik defendatzen dituztenekin, hauen meneko hedabide salduekin eta, batez ere, herritarrek ezer ez erabakitzearekin. Baina legegintzaldi honetan esperantza izpi bat sentitu du.

Herri kontsultek, urtero aurrekontuak modu parte-hartzailean lantzeko bilerek, politika egiteko beste modu bat ikusteak, beste eredu bat posible dela ohartzeak, konbentzitu egin du. Badaki batzuk zintzotasunez aritzen direla, gardentasunez, hanka sartu dezaketela akaso, baina eskurik ez dutela sartuko behar ez den lekuan, eta ustelkeriarekin tolerantzia zero izango dutela. Bigarren aldiz, beraz, aukera emango dio Gipuzkoa berriari.

Esan dugu lehenago ere: lau urteak igaro zirenean, marrazkilariak, sekula ikusi den karramarro ederrena aurkeztu zion enperadoreari, koadro batean, eta enperadoreak, bere handikerian, ez zuen sumatu ere egin marrazkilariak lau urtean zenbat ahalegin eta proba egin behar izan zituen karramarro hura marrazteko.

Enperadoreari, gainera, susmoa piztu zitzaion, karramarro hura, hain ederra izanik, ez ote zen gainerako guztiak bezala atzerantz beharrean aurrerantz ibiliko eta, hartara, bere erresumako ordena eta ordenantzak itzulipurdikatuko. Hala bada, marrazkia hartu eta zati-zati egin zuen, eta bai marrazkilaria eta bai zerbitzariak iraindu, zigortu, bere meneko hedabideak gezurbideak bihurtu, marrazkiaren kopia guztiak bilatzeko agindu, eta aurkitutakoak birrindu, herritarrek ez zezaten marrazkilariaren eta zerbitzarien lana ikusi, sinetsi, eta aintzat hartu.

Beranduegi zen ordea. Lau urtean, karramarro hura marrazteko ahalegin guztiak herritarrekin eta herritarren artean egin zituzten marrazkilariak eta zerbitzariek, eta batean eta bestean gordeta zeuden hura marrazteko sekretuak, ilusioa, kemena eta gaitasuna. Hasierako zirriborroak eta ikasitako guztia bildu, eta beste lau urte eman zituzten karramarrorik ederrena marrazten, baina ez enperadorearentzat, milaka koadro egin eta aurrerantzean herritar guztiek bana izan zezaten baizik.

 

Ekitaldi honi buruzko informazio osagarria:
· Gipuzkoako ekitaldi nagusiaren laburpena
· Gipuzkoako ekitaldiari buruzko kronika berezia
+ Gipuzkoako ekitaldiari buruzko argazki bilduma
(irudiaren gainean klik eginda ikusgai)

Adierazpen askatasunaz eta minutu bateko isiluneez

Urtarrileko udal osoko bilkura izan genuen atzo Zarautzen. PSE-EEk Charlie Hebdoren aurkako atentatua eta Boko Harameko muturreko islamistek Nigerian egindako sarraskiak salatzeko mozioa aurkeztu zuten (hemen irakurgai: PSE-EE mozioa: Charlie Hebdo), eta plenoaren hasieran minutu bateko isilunea eskatu zuten eraso horietan hildakoen alde.

Minutu bateko isilunea eskatu eta inolako aipamenik ez aste honetan Zornotzan lan istripuz hil den langilearentzat.
Inolako aipamenik ez aste honetan Marokok basatiki torturatuta Aaingo kartzelan hil duen 22 urteko preso sahararrarentzat.
Inolako aipamenik ez indarkeria matxistaren eraginez azken astean Europan soilik hil diren dozenaka emakumeentzat.
Inolako aipamenik ez mendebaldeko bateko eta besteko gobernuek finantzatuta egunero egiten diren sarraskiez.

Minutu bateko isilunean, beraz, zutitu eta alde egin nuen batzar aretotik.
Gero, mozioak eztabaidatzerako orduan, Udal Gobernua osatzen dugun alderdion izenean testu hau irakurri nuen mozioaren aurkako gure jarrera adierazteko.

ADIERAZPEN ASKATASUNAZ ETA MINUTU BATEKO ISILUNEEZ

Nazioarteko politika kapitalismoak gidatzen duenez, dena ez da hain sinplea.
Charlie Hebdo astekariaren aurkako erasoa salatzen dugu, noski.
Boko Harameko muturreko islamistek Nigerian egindako sarraskiak salatzen ditugu, noski.
Baina argi daukagu hau adierazpen askatasunaren defentsa baino zerbait gehiago dela.
Adierazpen askatasunaz hitz egin behar bada, benetan hitz egin behar baita.

Gu ez gara Charlie Hebdoren bandera haizatzen hasiko, kapitalismoaren agintariek Parisen egin zuten bezala, adierazpen askatasuna aitzakiatzat hartuta, gero munduko hainbat bazterretan sarraskiak eta giza eskubide oinarrizkoenen urraketak finantzatzeko itzalpean, edota zuzenean egiteko, inolako bitartekaririk gabe.

Adierazpen askatasuna, bai, noski.
Baita oraindik kartzelan dituzten Egin egunkariko zuzendariarentzat eta arduradunentzat ere.
Baita tortura eta kartzela jasan zuten Egunkaria auziko lagunentzat ere. Zarautzen badakigu zerbait horretaz.
Baita egunkari bateko zuzendaria izateagatik, iritzi artikulu bategatik, auzipetua dagoen beste zarauztar batentzat ere.
Baita bere kazetari lanagatik atentatu bat jasan zuen eta aldizkari bateko zuzendaria den beste zarauztar batentzat ere.
Baita twitterren eta sare sozialetan askatasunez iritzia emateagatik jazarriak eta atxilotuak izaten ari diren dozenaka lagunentzat ere.
Baita Espainiako Gobernuak, jendarte isil eta otzana lortzeko bidean, erkidego autonomoetako polizia integral guztien laguntzarekin, ezarri nahi duen Mordaza Legea sufrituko duten, duzuen eta dugun guztiekin ere.

Adierazpen askatasunaren inguruko eztabaida, askoz sakonagoa baita, kondena antzuetan erortzeko.
Adierazpen askatasuna besteekiko errespetua galtzen den lekuan amaitzen da.
Ezberdina dena irainduta eta umiliatuta sentitzen den muga horretan.
Eta hala ere, ozen aldarrikatu eta lau haizetara defendatu behar da adierazpen askatasuna, inolako zalantzarik gabe.

Zoritxarrez, Espainiako hedabide publikoek, edota euskal erdiko telebista publikoak ere gehiegi dakite adierazpen askatasunari hegalak mozteaz, alderdi zehatz batzuen interesak soilik defendatzeko, gaur, oraindik, 2015eko urtarrilean.

Adierazpen askatasunaren inguruko hausnarketa baino gehiago, beraz, kapitalismo basatiak munduko herrialdeetan egiten dituen sarraskiez hitz egin beharko genuke Charlie Hebdo eta Boko Haram hizpide hartu behar baditugu.

Nork eta zergatik pizten dituen gerrak. Nork saltzen dituen armak. Zein diren munduko erakunde armatu handienak. Zigorrik gabe aritzeko lizentzia dutenak. Zergatik joaten diren guk hautatu ez ditugun erregeak, gure izenean eta gure zergekin, munduko arma trafikatzaile handienen hiletetara.

Edo mozioaren harira joanez, Charlie Hebdo zein Boko Haram aipatuta, Frantzia zein Nigeriari begiratuta, esan beharko da nork eta zergatik finantzatzen dituen diruz fundamentalismo zehatz batzuk. Gaur bertan irakurri dugu hedabideetan, Estatu Islamikoko komandante batek onartu duela AEBek finantzatzen duela diruz Estatu Islamikoa. Siriara bidaltzen duen islamista bakoitzeko 600 dolar jasotzen dituela. Frantziak, NATOk eta AEBek elikatu dute Estatu Islamikoa. Kobanen eta beste leku batzuetan bezala, ekintzaile kurduak aurre egin izan dieten bitartean, Turkia, Frantziaren eta Espainiaren babesarekin, kurduen erresistentzia zapaltzen ahalegindu den bitartean. Turkiak eta Espainiak, Erdoganek eta Zapaterok, badakite zerbait horretaz. Zibilizazioen aliantzaz. Kurduak zapaltzeaz. Estatu Islamikoa elikatzeaz, interes batzuen mesedetan.

Luze segi dezakegu munduari begira. Luzeegi, zoritxarrez. Siriako “errebeldeez”. Ukrainako naziez, eta abar.

Gaur bertan, armada sionistak, zuen soldadu bat hil du, kasko urdin bat jantzita zuen Espainiako soldadu bat, Hezbollahren aurkako erasoan. Baina berdin dio: hildakoak sionismoak, Osaba Samek, NATOk edota zibilizazioaren alde batek eragiten dituenean, hemen, beste aldera begiratzen dute hedabide gehienek. Adierazpen askatasuna hori baita batzuentzat: nahi denaz soilik hitz egitea, edota hildako batzuen berri soilik ematea. Nahi den lekura bakarrik begiratzea.

Adierazpen askatasuna bai, noski.
Minutu bateko isiluneak ere bai, noski.
Baina benetakoak direnean.

Bizilagunak 2014: Venezuela, Sahara eta Kolonbiako zarauztarrak

Beste urte batez, Sos Arrazakeriak antolatutako Bizilagunak · La familia de al lado ekimenean parte hartzeko aukera izan nuen atzo. Plazer hutsa, beste behin ere.

Duela zortzi eta zazpi urte Venezuelatik Zarautzera heldutako Iraima eta Ruth hobeto ezagutzeko aukera izan genuen mahaiaren inguruan. Ruth, Gustavo eta Nerearen etxean bazkaldu genuen. Ruthen semea da Gustavo. Nerea, berriz, pisukidea. Iraima, Ruthen laguna eta aberkidea: venezolarra. Sos Arrazakeriak eta EHUk antolatuta, hainbat boluntario aritzen dira batean eta bestean atzo antolatu ziren ehunka bazkariak koordinatzen. Onintza aritu zen horretan.

Bazkaria, ohi bezala, elkar ezagutzeko aitzakia izan zen, baina solasean hasi aurretik eta beraien bizitzari eta historia pertsonalaz hitz egiten hasi aurretik, argi zegoen mimo handiz prestatutako otordua genuela zain. Venezuelan gabonetan egon ohi duten ohiko bazkaria prestatu ziguten: oilo entsalada, eguberritako ogi betea, eta hallaca.

Ogi betea, gabonetan oso ohikoa da Venezuelako otorduetan. Pan de jamon deitzen diote, eta barruan urdaiazpikoa, gazta, mahats pasak, olibak eta antzeko osagaiak sartuta prestatzen dute.
· Hemen errezeta: pan de jamon.

Hallaca, berriz, hitz eta elikagai guarania da. Nahasi esan nahi du guaraniz. Revolver. Arto irina egosi ohi dute, platanondo hostoetan bilduta, eta arto irinaren barruan, berriz, beste otorduetan soberan geratutako osagaiak.
· Hemen hallaca prestatzeko errezeta eta hallacaren nondik norakoak: La hallaca.

Oilo entsalada, berriz, hemen errusiar entsalada deitzen diogunaren antzekoa da. Oilo bularra egosi eta zatitu ondoren, beste zenbait osagai nahasten dizkiote: sagarra, azenarioa, olibak, mahonesa, eta abar.
· Hemen errezeta: ensalada de gallina o pollo. Tradición venezolana en navidad.

Postrerako, flana eta bizkotxoa prestatu zizkigun Ruthek, solasaldia gozatzeko.

Aspaldidanik zarauztarrak diren arren, etorkinak diren heinean, historia luze eta garratza dago bakoitzaren atzean, sorlekua eta sustraiak atzean uztea eta beste lurralde batean moldatu beharra ez baita erraza. Erbesteratzeko bakoitzak izan zituen arrazoi pertsonalei buruz luze aritu ginen solasean, tarteka behin baino gehiagotan malkoei eusteko ahaleginak egin behar izateraino, Ruthen kasuan.

Hainbat lagun elkartu ginen atzo Ruth, Gustavo eta Nerearen etxean: etxekoak + Iraima, Onintza, Itxaso, Araitz eta ni neu.

Atzo Sos Arrazakeriak antolatuta Euskal Herrian eta Europako beste hainbat herrialdetan egin zen ekimenaren baitan, Zarautzen, beste zenbait bazkari ere antolatu ziren.

Karmelek eta Anek, esaterako, Zarautzen bizi diren kolonbiarrak gonbidatu zituzten etxera. Gloria, Nelly eta Santiagorekin eseri ziren mahaiaren bueltan.

Alizia, Markos, Garazi eta Landerrek, berriz, Zarautzen bizi diren sahararren nondik norakoak ezagutzeko aukera izan zuten, Akila Sedek lagunaren etxean.

GAI HONI BURUZKO LOTURAK:
· Bizilagunak 2012: Patricia eta Daviden etxean (2012-11-18).
· Bizilagunak 2013: Silviaren etxean, bizilagun berriak ezagutuz (2013-11-19).
· Bizilagunak 2014: mugak.eu

Ez dugu ahaztu, ez dugu ahaztuko

4.254 egun, 607 aste, 139 hilabete eta 11 urte iraun duen amesgaiztoa atzo amaitu zen Iñaki Uriarentzat, Egunkaria auziko beste hainbat lagunentzat, eta hauen senideentzat. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiaren erabakiarekin behin betiko amaitu da 2003ko otsailaren 20an euskarazko egunkari nazional bakarraren aurka hasitako erasoa.

Justiziarik gabe amaitu da auzia. Hainbat lagun euskarazko egunkari baten arduradunak izatearen akusaziopean atxilotu, inkomunikatu, torturatu, kartzelaratu eta ondoren absolbitu ondoren, inork ez du erantzukizunik eta ardurarik beregain. Hemen ez da ezer gertatu. Zoru etikoa esaten zaion horren gainean. Egunkari bat itxita. Akusazio larriak. Tortura. Espetxea. Sakabanaketa. Auzipetuen eta senideen kalbarioa. Odoluste ekonomikoa. Ehunka langile lanik gabe. Berdin dio. Zigorgabetasuna erabatekoa da batzuentzat. Inork ez du egindako kaltea aitortu, auzipetuek pairatutako mina errekonozitu, edo egindakoagatik barkamenik eskatu. Egia esan, zabaldu ziren zauri sozialak eta pertsonalak sendatzeko lagungarria izango litzateke, errekontziliazioan aurrera egiteko urrats gisara.

Gaur pozik egoteko eguna dela pentsatuko du batek baino gehiagok. Pozgarria baita behingoz hainbat lagunen amesgaiztoa amaitzea, auzi honen bertsio guztietan. Baina bidegabekariaren itzalari ere neurria hartzen zaio honelako egunetan. Epaileak eta epaitegiak erabaki politiko baten doinupean dantzaraztea zein erraza den ikusten da. Inpunitatea noraino sustraituta dagoen. Martxelo Otamendiren ahots kraskatua eta malkoak espetxetik ateratzean, telebistan, zuzenean. Iñaki Uriaren bakardadea, kamararik eta fokorik gabe, sorlekutik ehunka kilometrora. Gurasoen begiak. Mina. Xabier Alegriaren gorputz hautsia. Torturaren zulo beltza. Barkatuko didazue, baina niri behintzat, nahita ere, pasatutakoa gogoratu eta kosta egiten zait gaur irribarre egitea, amesgaiztoa behin betiko amaituta behingoz lo lasai egingo duten lagun eta auzipetuengatik poztu arren. Izugarri, gainera.

Amaitu da, bai. Baina kaltea eginda dago, eta ezin da konpondu. “Kalte handia egin zen eta horrek ez du erreparaziorik, ez arlo pertsonalean ezta enpresa mailan ere”, nabarmendu zuen elkarrizketa batean Iñaki Uriak egunkari honetan pasa den urtean, otsailaren 20an, itxieraren hamargarren urteurrenean.

Egia da. Kaltea ez da nolanahikoa, eta ez dio euskarazko prentsari soilik erasaten. Beste noizbait gogoratu izan dudan bezala, Euskaldunon Egunkaria ez baitzen lehenengoa izan. 1998ko uztailean itxi zuten Egin egunkaria. Xabier Salutregi zuzendariak kartzelan jarraitzen du oraindik. Baita Xabier Alegriak ere. Bost urte geroago Egunkariari heldu zitzaion mamua bizirik zegoen ordurako. Bidean eraman zituen Ardi Beltza eta Kale Gorria aldizkariak ere, Egunkaria irentsi baino lehenago.

Herri honek, ordea, erortzean berriro jaikiz ikasi du bidea egiten, eta bertako hedabide berriak eskuan eta pantailan ditugu osterantzean ere, desagerrarazi zituztenen hutsunea betez eta aurrera eginez. Leku askotan egunero euskaraz heltzen da herri informazioa tokian tokira, badugu euskarako beste egunkari nazional bat, eta herri ekimeneko hedabideak bizirik daude sarean zein telebistan. Badugu, beraz, aurrera segitzeko ispilua eta bidea. Egunero.

Zoritxarrez, herri bezala politikoki ez dugu sortu baldintzarik orduko egoera errepika ez dadin. Babes sendorik gabe segitzen dugu erasoen aurrean. Egiteko asko dago oraindik. Baina Lizardiren ametsari bizirik eusten diogun heinean, munduari begiratzeko gure leihoak zabalik ditugun bitartean, bada esperantzarik.

Gari Berasaluze
Kazetaria
Zarauzko Euskara eta Kultura zinegotzia

[ Urola Kostako HITZA egunkariaren enkarguz biharko zenbakirako idatzitako testua, Egunkaria auzia behin betiko amaitu ondoren ]

 

Diru laguntzak kudeatzeak ez du ematen hedabideak ideologikoki kontrolatzeko zilegitasuna

Pasa den asteazkenean iraileko udal osoko batzarra izan genuen Zarautzen. Gai potoloak zeuden aztergaien artean, eta oso luze joan zen udalbatzarra. Gauerdian, bost ordu eta gero, eten egin zen bilkura, udalbatzarra arautzen duen legeak zehazten duen moduan. Nahi duenak, hemen du osorik ikusgai:

 

Aztergaien amaieran, bateko eta besteko alderdiek aurkeztutako zenbait mozio izan genituen hizpide.
Tartean, EAJ-PNVk publizitate instituzionalari, adierazpen askatasunari eta euskarazko hedabideei buruz aurkeztutakoa.Honakoa:

07. d) Mozioa EAJ-PNV. Udal gobernua eta hedabideak

Bertan esaten direnen larritasuna ikusita, behar bezala erantzutea ezinbestekoa iruditu zitzaigun.

Honakoa da esan nuena.
Letra etzanez, berriz, denboraz larri genbiltzanez, esan gabe geratu zirenak.

 

Gabon denoi.

Kritika politikoa erabat zilegia denez, eta Udal Gobernu honen aurka denak balio duenez, oraingoan, EAJ-PNV hainbat kontu nahasten dituen mozio batekin datorkigu. Lasai asko hitz egin zitekeen kontu bat edo bestea dagokion batzordean, baina dena batidora batean sartu eta mozio hau dugu mahai gainean, hiru kontu erabat nahastuz:

· Batetik, Zarauzko Udalak publizitate instituzionala zein hedabideetan argitaratzen duen, salaketa larri batekin: “herritarrengana iristen saiatu beharrean, diru publikoa Udal Gobernuan dagoen alderdia txalotzen duten hedabideetara bideratzen da”. Gaur egun hedabide horietakoren bateko kazetaria edota zuzendaria izango banintz, iraindua sentituko nintzateke, beraien independentzia eta profesionaltasuna zalantzan jartzen baitu EAJk, hedabideek Udal Gobernuan dagoen alderdia txalotzea xede dutela esanez. Egundokoa.

· Bestetik, tuiter kontu anonimoetatik hedabide jakin batzuen aurkako eraso sistematikoak daudela diote, horien artean herriko kazetari batek jasotakoak. Udalak baduela zeresana diote, eta adierazpen askatasuna aipatuz, Udalaren babesa eskatzen dute.

· Hirugarrenik, euskarazko hedabideak eta euskara aitzakitzat hartuta, gezurrak esaten dituzte: diru laguntzetan murrizketak izan direla esanez, eta batez ere Erlo Telebistarentzat diru gehiago eskatuz.

Hiru kontuek hari ezberdina dutenez, hirurak erantzuten ahaleginduko gara.

1. ZARAUZKO UDALA ETA PUBLIZITATE INSTITUZIONALA:

Gezurra da Zarauzko Udalak ez dituenik betetzen publizitate instituzionala arautzen duten printzipioak. Publizitate instituzionalari buruz legeak dio hirigintzako iragarkiak herrialdean tirada handiena duen egunkarian argitaratu behar direla, eta horrela egiten du Zarauzko Udalak. El Diario Vascon argitaratzen dira iragarki horiek. Kontratazio arloan, berriz, herrialdeko egunkari batean argitaratu behar direla dio legeak. Gainontzeko arloetan, ez du ezer arautzen legeak. Udalak nahi duen lekuan argitara ditzake iragarki instituzionalak.

Hori horrela izanda, eta gehien argitaratzen diren iragarkiak Hirigintza alorrekoak direnez eta Zarauzko Udala horiek El Diario Vasco egunkarian argitaratzera derrigortuta dagoenez legearen arabera, gainerako iragarkiak Berria eta Gara egunkarietan plazaratzen ditu. Berria egunkarian, euskarazko egunkari nazionala delako. Gara egunkarian, berriz, aurreko udal gobernuek beto sistematikoa ezarri ziotelako egunkari horri, erabatekoa, eta orduan egindako kaltea konpontze aldera erabat zilegia iruditzen zaigulako orain egunkari horretan publizitatea argitaratzea.

Horiez gain, eta Udal Gobernu honek inolako hedabideak betatzen ez dituenez aurreko udal gobernuek bezala, beste hainbat hedabidetan ere egiten du publizitatea Zarauzko Udalak: El Diario Vasco, Berria eta Gara egunkarietan ez ezik, Urola Kostako Hitzan, Onda Vasca eta Info7 irratietan, Erlo eta Hamaika telebistetan, Bertsolari aldizkarian, eta abar.

Gai honen harira, iritzi artikulu interesgarria dabil sarean egunotan. Honakoa:
· Kirolaz, hedabideez eta estereotipo matxistez: “Eduki matxistak zabaltzen dituzten hedabideak diru publikoz lagundu behar dira, publizitate instituzionala emanez?”
Izan ere, udalei legeak behartzen die egunkari irakurrienean argitaratzea Hirigintza alorreko iragarkiak. Baita egunkari irakurriena erabat atzerakoia baldin bada ere parekidetasun kontuetan, eta egunez egun hankaz gora uzten duen arren mugimendu feministak zein bateko eta besteko erakunde publikoek parekidetasunaren alde egindako lan guztia.

2. TWITTER KONTU ANONIMOAK, ADIERAZPEN ASKATASUNA eta KAZETARIEN AURKAKO ERASOAK:

Azken bolada luzean twitter kontu anonimoetatik hedabide batzuen aurkako eraso sistematikoak eta kazetari zehatz batek jasotakoak aipatzen ditu PNVren mozioak, herri honetan zenbait kazetarik jasandakoa gogoratuz.

Bi kontu oso oso ezberdin dira. Pasa den urtean, ‘Egunkaria: 10 urte, hilabete 1 eta egun 1′ izeneko ekitaldia antolatu zuen Zarauzko Udalak, Modelo aretoan, Zarautzek eta zarauztarrek euskal prentsari egindako ekarpena eskertzeko eta aitortzeko. Egunkariaren itxieraren hamargarren urteurrena gogoan, Iñaki Uria zarauztarraren lana nabarmentzeaz gain, Lizardirengandik gaur arte zarauztarrek euskarazko prentsaren alde egin duten ekarpena eskertzea zen asmoa.

Amaieran, zarauztarrek euskarazko hedabideen alde egindako lana aitortzeaz gain, alde guztietako kazetariek jasandako jazarpena eta erasoak ere gogoan izan genituen, honako hitzekin:

Udal ordezkari gisara, eredu izatea dagokigu eman beharreko urratsetan. Horregatik, zabaldu diren zauri pertsonalak eta sozialak sendatzeko lagungarria delako, batzuek eta besteek pairatutako minaren errekonozimendua, biktima guztien aitortza, eta errekontziliazioan aurrera egiteko urrats sakonak ematea dagokigu. Zentzu horretan, kazetarien eta hedabideen aurkako ekintzak gogoratu behar ditugu: GALek hildako kazetariak, ETAk hildako kazetariak, zenbait hedabideren egoitzek izandako atentatuak, beste zenbait hedabideren aurkako sarekadak, epaiketak, torturak eta bidegabekeriak. Eta Zarautzen, bereziki, ezin ditugu ahaztu Gorka Landaburu kazetariak jasandako atentatu edota Iñaki Uriaren atxiloketa, torturak, espetxealdia, sakabanaketa, epaiketa, eta absoluzioa. Inoiz baino gehiago, guztien aitortza eta minaren errekonozimendua beharrezkoak ditugu.

Hori esanda, zoritxarrez, oraindik ere hedabide batzuen aurkako eraso sistematikoek etenik ez dutela ikusi dugu, eta berriro ere kazetaritzan aritzen diren zarauztarrei eragiten diete erasoek. Izan ere, hurrengo asteotan beste behin ere egunkari bateko zuzendaria den zarauztar batek epailearen aurrean eseri beharko du, zuzentzen duen egunkarian lau euskal herritarrek plazaratutako iritzi artikulu bat argitaratzeagatik. Nazioartean adierazpen askatasunaren alde aritzen den hainbat elkartek salatu dute auzia, eta babesa adierazi diote Gara egunkariko zuzendaria den Iñaki Soto jaunari. Hemendik ere bat egin nahi dugu berarekin, elkartasuna adieraziz.

Era berean, azken egunotan jakin dugu oraindik ere amesgaiztoa ez dela amaitu lehen aipatu dugun eta egunkari bateko kontseilari ordezkaria izateagatik atxilotu, torturatu, kartzelaratu eta epaiketaren ondoren absolbitu zuten Iñaki Uria zarauztarrarentzat ere. Euskaldunon Egunkariaz ari gara. Inpultso politiko batetik abiarazitako auzian, akusatuen gainean da oraindik auzi ekonomikoa, eta horren harira bilkura eta agerraldi jendetsua egin zuten pasa den astean Donostiako epaitegiaren aurrean. Iñaki Uriarentzat ere, beraz, gure elkartasuna eta babesa.

EAJk aipatzen dituen kontuak, hauen aldean, huskeriak dira. Twitter kontuez ari da, eta horietatik hedabide batzuen ildo editorial lotsagarria agerian utziz egiten den lana. Lotsagarria baita hedabide batzuek, irakurrienak izan arren, emakume ereduari buruz egunero egiten dutena, jendartearen zein udal eta erakunde askoren parekidetasunaren aldeko lan guztia hutsaren hurrengoa bihurtuz. Eta zer esanik ez beste hainbat albisteren tratamentua, lanketa, eta abar. Hori guztia, ordea, adierazpen askatasunaren baitan sartzen da. Irakurle bakoitzak erabakiko du zein hedabide erosi edo irakurri. Hedabide horien jardunarekiko kritikoak diren bateko eta besteko kontuek ere askatasun guztia duten modu berean hedabide horiek egiten dutena herritarrei erakusteko.

Adierazpen askatasuna, beti bezala, besteekiko errespetua galtzen den lekuan amaitzen da. Kritika erabat zilegia da, irainak eta gezurrak ez, ordea. Udal Gobernu honek ez du hedabideen aurkako eraso sistematikoen eta kazetari zehatz baten aurkako gainerako erasoen berririk. EAJk baldin badu, eskertuko genuke horren berri ematea. Dagokion lekuan, noski.
Izan ere, gu ez gara epaileak. Hau udal bat da. Areago, irakurlearen defentsarako mekanismoak beharrezkoak dira, egunkarien lana bere lekuan jartzeko, iritzi publikoa sortzen duten heinean ardura handia baitute. Hainbat egunkarik ohikoa dituzte irakurlearen defentsan aritzeko espazioak, autokritikoak. Beste batzuek autokritikarik egiten ez dutenez, manipulazioa salatzeko edota egindako akatsak publiko egiteko sortu diren kontuak, adierazpen askatasunaren mugetan dabiltzala iruditzen zaigu, eta sanoak ere badirela iruditzen zaigu, gai batzuk nola lantzen diren edo beste batzuk nola ezkutatzen diren erakusten duten heinean. Horren inguruko jarrera hartzea ez dagokio Zarauzko Udalari honi. Esan dugu: gu ez gara epaileak. Besterik litzateke, eraso sistematikoak eta herriko kazetarien aurkako erasoak egotea. Horietako bi ezagutzen ditugu. Iñaki Soto eta Iñaki Uria. Biei gure babesa.

Ez genituen hizpide izan, baina argi dago EAJren mozioan aipatzen diren twitter kontu horiek, zenbait egunkariren ildo lotsagarria, estereotipo matxistak iraunkortzeko eguneroko lan salagarria eta hainbat albiste lantzerakoan nabarmena den manipulazioa erakusteko twitterren sortu diren kontuak direla: Diario Fatxo, Oftalmologoak, El Chorreo Español, Diario de Pattarra, Fatxokia, Periodifails, BecariodeWarca eta abar luzea.

3. EUSKARAZKO HEDABIDEENTZAT EZ DA MURRIZKETARIK EGON DIRU-LAGUNTZETAN:

Euskarazko hedabideak babestu eta bultzatu behar direla dio EAJren mozioak.
Erabat ados gaude, noski.

Gero, ordea, “Tamalez, murrizketak izan dira diru-laguntzetan” diote. Gezurra da  hori.

Euskarazko hedabideentzako laguntzetan ez da inolako murrizketarik egon:
Urola Kostako HITZAk eta Erlo Telebistak ez dute beherakadarik izan.

2011n Udal Gobernura heldu ginenean, Urola Kostako HITZAk 30.000 euro jasotzen zituen, eta Erlo Telebistak 15.000. 2012an eta 2013an eutsi egin genien kopuru horiei, eta aurten, 2014an, Urola Kostako HITZAk 35.000 euro eta Erlo Telebistak 25.000 euro jaso dituzte Euskara Zerbitzutik, biek ala biek euskararen normalizazioan egiten duten lana kontuan hartuta.

Honakoa da, zehazki, azken urteotan bi hedabide horiek Zarauzko Udalaren aldetik jasotzen duten diru laguntzaren zenbatekoa:

EAJren mozioa sinatzen duen Imanol Lasa jauna izan zen Udal Gobernuko kidea eta Zarauzko Udaleko Euskara zinegotzia 2007 eta 2011 urteen artean. 44.000 euro jasotzen zituen Hitzak eta 95.000 Erlo (sasoi batean ZTB) Telebistak. Bildu 2011 urtean Udal Gobernura heldu zenean, 30.000 euro jasotzen zituen Hitzak eta 15.000 Erlo TBk. Legegintzaldi honetan eutsi egin zaie laguntza horiei, eta aurten, zehazki, igo: Hitzak 35.000 eta ErloTBk 25.000.

Horrez gain, areago, Udal Gobernu honek abian jarri ditu euskarazko hedabideak sustatzeko ekimenak legegintzaldi honetan. Euskara zerbitzutik, zehazki.

2012an, haurraren lehen egunetik euskara etxean egoteak duen garrantzia nabarmentzeko, haurraren heziketan, osasunean, elikaduran eta hainbat arlotan gurasoentzat ezinbestekoak diren kontuak euskaraz biltzen dituen HAZI HEZI aldizkariarekin elkarlanari ekin genion, eta aurkeztu genuen hedabideen aurrean. Ordudanik, Zarautzen jaiotzen den haur berri bakoitzaren gurasoek, nahi badute, urtebetez etxean doan jaso dezakete aldizkaria, Euskara Zerbitzuaren aurrekontutik ordainduta.

2012an bertan, lankidetza hitzarmena sinatu genuen harpide gehien dituen euskarazko aldizkariarekin.
Harrezkero IRRIA aldizkaria doan jasotzen dute herriko eskoletan, liburutegian, ludotekan eta abar, 4 eta 6 urteko haurrak dituzten geletan. Euskara eta hezkuntza arloan egiten duen ekarpenagatik, halabaer, hitzarmen berezia sinatu da Irrien Lagunak Klubarekin, eta honek ere esker ona adierazi zion iaz Zarauzko Udalari, berariaz egindako ekitaldian.

Gazteei dagokienez, lehendik ere egiten zen bezala, gaur egun ere, nahi izanez gero, Gaztezulo aldizkaria doan jasotzen dute Zarauzko eskoletako nerabeek hainbat hilabetez, aldizkari horrek eta euskara zerbitzuak duten hitzarmenaren bidez.

Ederki dakigu euskarazko hedabideek bizirauteko eguneroko lanean ere behar dutela laguntza.
Honela, Zarauzko Udalak hauspoa eman die legealdi honetan, ohiko jardueraz gain hainbat lan egiteko akordioak erdietsita, lehen aipatutako ohiko diru laguntzetatik aparte.
Luzea da zerrenda, oso luzea, baina nabarmendu ditzakegu maketazio lanak, diseinua, argitalpenak, erreportaje luzeak, programa bereziak eta abar:
Urola Kostako HITZAk diseinatzen eta lantzen du Zarauzko Kultur Mahaiaren hileroko triptikoa.
Aurten bertan, Hondartza taldearen 50. urteurreneko liburua ere maketatu eta landu du.
Erlo Telebistak Udalaren enkarguz hainbat lan egin izan ditu, DVDan argitaratzeko (herriko taldeen jaialdia, egunkariaren aldeko ekitaldia. Immigrazio Zerbitzuak eta Erlok elkarlanean ekoitzitako ‘Aniztasunean bizi’ programa ere horren lekuko da, Zarauzko Udalaren Immigrazio Zerbitzuaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren diru ekarpenarekin.

· DIRU LAGUNTZAK KUDEATZEAK EZ DU EMATEN HEDABIDEAK IDEOLOGIKOKI KONTROLATZEKO ZILEGITASUNA:

Gehiago egin dezakegu, argi dago. Askoz gehiago.
Baina lotsarik gabe esango dugu: orain arte beste inork baino gehiago zaintzen ditu Udal Gobernu honek euskarazko hedabideak.
Guk behintzat benetan sinesten dugu hedabide horien jardunean.
Halaber, oso ondo dakigu, euskararen normalizazioari egiten dioten ekarpenagatik dirua emateak, dagokien dirua, behar duten dirua, horrek ez dakarrela kontrol politikoa. Horrek ez duela esan nahi kontrol ideologikoaren jabe denik Udala. Utikan! Horiek gobernu eta sistema totalitarioen kontuak dira.

Ez du Udal Gobernu honek eta ez euskara zinegotzi honek ito Zarauzko herri aldizkaria.
Memoria ariketak egiten hasita, eta adierazpen askatasuna ere hizpide dugunez, esan egin behar baita, ozen, eta salatu, elkarrizketa zehatz bat argitaratzeagatik diru laguntza kendu eta ito egin zuela bere garaian Zarauzko Udalak Txaparro aldizkaria. Orduan preso zegoen Mikel Larrañaga zarauztarrari egindako elkarrizketa ez zitzaion gustatu orduko Udal Gobernuari, eta orduko euskara zinegotziak, gaur adierazpen askatasunaz eta euskarazko hedabideak babesteaz  hitz egiten digun Imanol Lasa jaunak, iturria itxi zion Txaparro aldizkariari, eta diru laguntzak aldizkaria ito arte murriztu. Elkarrizketa hura nik egin eta sinatu nuen, sasoi hartan Txaparro aldizkariko zuzendaritza batzordeko kide nintzen, eta ederki dakit zertaz ari naizen. Ederki dakigu zertaz ari garen.

Txaparro 93 zenbakia

Txaparro Mikel Larrañaga (barrua)

Txaparro aldizkariko ordezkariek, aldizkariaren agurra eta itxiera iragartzeko egin zuten agerrialdian argi esan zuten, 2010eko martxoan, Imanol Lasa euskara zinegotzi zenean: “Proiektua aurrera ateratzeko, ezinbestekoa izan da hasieratik Udalaren laguntza, eta azken bost urteetan laguntza hori murrizten joan da eta erabaki larri hau hartu behar izan dugu”.

Guri adierazpen askatasunaren inguruko leziorik ez, beraz.
Guri euskarazko hedabideak laguntzearen inguruko leziorik ez, beraz.

Udal Gobernu honek laguntzen ditu eta lagunduko ditu euskarazko hedabideak. Eta Udal Gobernu honek lasai utziko die herriko kazetariei beraien lana egiten, argitaratzen dutena gustukoa izan ala ez izan. Horretan ere, Imanol Lasa jaunak, zehazki, ez digu leziorik emango.

Horretan ere, zoritxarrez, ederki baitakigu zertaz ari garen…

Aipatu ditudan arrazoi guztiengatik, guk behintzat, ezezkoa emango diogu EAJren mozioari.

Entzundakoak entzunda, haserre erantzun zuen EAJko bozeramaileak. Imanol Lasak gezurretan aritzea leporatu zigun, Txaparro azken urteotako ildo editorialak eta Ezker Abertzaleak hil zuela esan zuen, “dena bere eremura eramateko duen joerarekin”, azken batean aitortu egin zuen gustukoa ez zutelako moztu ziotela iturria euskararen normalizazioan egundoko ekarpena egiten zuen Txaparro aldizkariari, eta kontu oso larriak esan zituen: besteak beste, Berria egunkaria diru publikoa jasotzen duen arren zer-nolako informazioak argitaratzen ari den, eta antzeko harribitxiak.

Azken batean, diru laguntza publikoak emateak hedabide horien kontrol ideologikoa bermatzeko zilegitasuna duela uste duenaren talaiatik, lasai asko, pasa den ekainean Maria Eugenia Arrizabalaga legebiltzarkide jeltzaleak egin zuen modu berean.

Berriak “pribatizazioa” gauzatzen ari garela dio izenburuan. Berriak gezurra esatea libre du nonbait. Dirulaguntzak eskatzea bezain libre.

— MªEugenia Arrizabalaga (@MeugeArri) June 13, 2014

GAI HONI BURUZKO ZENBAIT LOTURA:

· Martxoko ‘Txaparro’ aldizkariaren azken zenbakia izango da. Udalak itota (Baietz, 2010-03-03).
· Txaparro aldizkariaren azken zenbakia (El Diario Vasco, 2010-03-10).
· La oposición pide a Urkullu que aclare el pago de dinero al Grupo Noticias para publicar artículos (naiz.info, 2014-06-20).· Noticias Taldeko hedabideak laguntzeko «ezkutuko publizitatea» egitea egotzi dio Eusko Legebiltzarrak Jaurlaritzari. Lehendakariak dio gobernuak ez duela legez kanpo jokatu (Berria, 2017-07-08).
· Kirolaz, hedabideez eta estereotipo matxistez: “Eduki matxistak zabaltzen dituzten hedabideak diru publikoz lagundu behar dira, publizitate instituzionala emanez?” (Lur Etxeberria eta Diana Urrea. Naiz, 2014-09-24).

POST SCRIPTUM:
2014ko urriaren 29ko udal osoko batzarrean gai honen harira EHBilduk aurkeztutako mozioa:

· Berria+HamaikaTB (mozioa Zarautz)

Egin, 16 urte ahotsa isilarazita

1998 uztailaren 15a beltzez idatzita geratu da Euskal Herriaren historian. Egin egunkaria eta Egin Irratia itxi zituzten egun hartan, Baltasar Garzon epailearen aginduz, Espainiako ehunka polizia armaturen laguntzarekin. Hainbat kazetari eta arduradun atxilotu, erredakzioa itxi eta prozesu luzea hasi zen. Jabier Salutregi zuzendariak, gaur, 16 urte geroago, preso jarraitzen du oraindik.

Duela pare bat urte idatzi nuen Egin egunkarian eta Egin irratian kazetari eta esatari modura bizi izan nuenaren oroitzapen kronika modukoa, hemen: Egin, bidaia laburra oroimenera.

Gaur, 16 urte geroago, Egin itxi eta egunkari berria sortzeko kanpainaren harira bazter guztietan zabaldutako elastikoa erreskatatu dut armairutik, eta duela 16-17 urte idatzitako ehunka kronika zaharretatik batzuk hautatu ditut hona ekartzeko.

Zenbait kontu zein erraz ahazten zaizkigun eta orduko egoera politikoa herri baten kroniketan ere zein presente aurki daitekeen ohartu naiz. Bilduta ditudan guztien artean batzuk besterik ez dira honakoak, baina duela 16 urteko Zarautz hartan zer egosten zen eta kaleko giroa zein zen islatzen dute hein batean.

Honako esteken gainean klik eginda irakur daitezke orduko kronikak, PDFan:
Egin egunkarian 1997an eta 1998an argitaratutakoak dira guztiak.

· Iñigo Ameztoi euskaltzalearen atxiloketa (1998-06-28): Ameztoi atxiloketa
· Arakajun, jotzen ondo pasatzen duten bost golfo (1998-05-5): arakajun
· Auzoetako jaiak, SOS (1998-06-26): Auzoetako jaiak SOS
· 1997ko sanpelaioak, oztopo guztien gainetik (1997-06-24): oztopo guztien gainetik
· Arrautza jaurtiketa festen hasieran (1998-06-27): Festak 2 arrautzak
· Dirurik gabe, baina festarako prest (1998-06-25): Festak1
· ZAGA, jaiak eta erreibindikazioa uztartuz (1998-06-26): Festak 3 ZAGA
· Iñurritzako Mutil-Ardoan emakumezkoak dira nagusi (1998-06-26): Mutil-Ardo
·  Suhiltzaileek lan handia (1997arej laburpena urtekarian. 1997-12-23): suhiltzaileek lan handia
· Alternatiba Demokratikoarekin egin zuten topo Isabel Tocino ministroak (Malekoi berrituaren inaugurazioa, 1997-09-30): Tocino malekoia
· Telefono antenen aurkako mugimendua Zarautzen (1998-09-30): telefonia antenak
· Geltoki zaharreko gertaerak gogoan (1997-09-16):  geltoki zaharra
· Azken 24 urteotako uholderik handienak (1997-09-03): uholdeak
· Xabier Azkue: “Mozkortutakoan jendea gehiago aritzen duk hika (1998-06-23): Xabier Azkue Zumaia

Egin egunkaria eta Egin Irratia itxi orduko, egundoko erantzuna izan zen herriz herri.

Zarautzen, Euskadi Información agerkariarekin batera kioskoan doan banatzeko ZARAUTZ EGIN argitaratzeari ekin genion.

Zortzi orrialde zituen agerkariak. Bi folio, erditik doblatuta.
Honakoa da lehen zenbakia:
· Egingo dugu1
· Egingo dugu2

Gai honi buruzko informazio osagarria, blog honetan bertan:
· Zarautz Egin, gaur hamalau urte.
· Egin, bidaia laburra oroimenera.

Urtetan euskararekin ere arduratsu

Agerraldi garrantzitsua egin dute gaur goizean Zarautzen Gipuzkoako Foru Aldundiak, Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioak, Urola Kostako Udal Elkarteak eta Zarauzko Udalak. Hedabideekin hitzordua zuten 11:00etan Urtetako zabortegian, hondakinak kudeatzeko Foru Aldundiaren Azpiegitura proposamena aurkezteko.

Iñaki Errazkin Foru Aldundiko Ingurumeneko eta Lurralde Antolaketako diputatua, Ainhoa Intxaurrandieta GHKko lehendakaria, Amaia Guruzeta Urola Kostako Udal Elkarteko lehendakaria eta Juan Luis Illarramendi Zarauzko alkatea izan dira hedabideen aurreko agerraldian.

Kontu garrantzitsuak izan dituzte hizpide. Besteak beste, Urtetako zabortegia 2014ko abenduaren amaieran itxiko dela iragarri dute, eta Lapatx eta Sasieta ondoren itxiko direla nabarmendu dute, 2015eko apirilean eta 2015eko abenduan, hurrenez hurren. Aurrerantzean hondakinen kudeaketarako Gipuzkoak izango dituen azpiegituren proposamena ere aurkeztu dute. Gaia garrantzitsua zen, eta horren isla da agerraldian esandakoa jasotzera azaldu den hedabide kopurua. Asko izan dira.

Hau aldez aurretik jakinda, hedabideen aurrean agertu diren lau erakundeak eta hauen ordezkariak, hizkuntza irizpide argiekin joan dira agerraldira: Zarautz herri euskalduna da, Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kidea da, eta euskaraz bizi nahi dugun herritarrok bigarren mailan sentitu ez gaitezen hizkuntza irizpide ausartak onartuta ditu, 2013-2017 Erabilera Planaren baitan.

Beraz, irizpide horiei helduta, Zarautzen izan den agerraldian euskarari dagokion lekua ematea erabaki dute lau erakunde publikoek eta hauen izenean aritu diren ordezkariek. Euskara hutsean aritu dira hedabideen aurrean, eta Iñaki Errazkinek gazteleraz laburtu duen titular bat kenduta, gainerako agerraldi osoa euskaraz izan da, %99an.

Kazetarien galderei erantzuteko ordua heldu denean ere, euskaraz aritu dira. Haserretu egin dira hedabide batzuetako kazetariak, eta gazteleraz egiteko eskatu dute. Zarautzen, Urola Kostan eta Gipuzkoan ofiziala den hizkuntzaren aldeko hautua egin dute ordea orduan ere lau ordezkariek: euskaraz erantzun dituzte galderak, herritarrek ez ezik erakundeek ere euskaraz bizitzeko duten eskubideari helduta.

2014an Zarautzen egin den eta Gipuzkoa osoan sona izango duen agerraldi batean esandakoak biltzera euskararik ez dakiten kazetariak bidali dituzten hedabideek, etxean dute arazoa. Hausnartu dezatela zergatik ez diren gai profesionalen moduan aritzeko, bertako hizkuntza arrotza zaienean.

Zorionak, bada, Gipuzkoako Foru Aldundiari, GHKri, Urola Kostako Udal Elkarteari eta Zarauzko Udalari, hondakinen kudeaketan arduraz eta emandako hitza betez bidea egiteagatik, eta euskaraz bizi nahi dugula aldarrikatuz espaloitik ez jaisteko erabakiari sendo eusteagatik.

POST SCRIPTUM:

Espero zen bezala, zenbait hedabide hasi dira bazterrak nahasten gaiarekin. Zenbaitek titularrera ere eraman du dagoeneko hizkuntza irizpideen kontua:

· El Mundo: “La Diputación de Gipuzkoa se niega a hablar en castellano y se encara con los medios por protestar”.

· El País: “Errazkin ha rechazado en varias ocasiones responder a las preguntas que se le han formulado en castellano, lo que ha provocado la protesta de varios informadores”.