Info7 irratiko Talaiatik saiorako hilabete honetako kolaborazioa.
(irudiaren gainean klik eginda entzun daiteke testua).
Lan kontuengatik, euskalgintzako eragile nabarmen batek deitutako bileran izan naiz aste honetan. Helburua, udaberrian egin nahi den gogoeta zabal baten lehen oinarriak zehaztea, euskararen, aniztasunaren eta bizikidetzaren inguruan.
Irakurketa interesgarria iruditu zitzaidan antolatzaileek sarreran egindakoa: 70eko hamarkadan bizimodu hobearen bila batez ere Espainiako lurraldeetatik gurera heldutako langileak ez ziren iritsi euskara, hainbat arrazoi tarteko. Besteak beste, guk ere ez genuen asmatu haiek euskarara erakartzen, eta kasu askotan oraindik ere irauten duen amildegia zabaldu zen. Orain, heltzen ari diren eta azken urteotan heldu diren euskal herritar berriekin, ezin dugu akatsa errepikatu, eta euskarara erakarri behar ditugu.
Nolabait, beraz, hori zen askatu beharreko galdera eta korapiloa: “nola lortu euskara amildegi izatetik zubi izatera pasatzea?”. Eskertzekoa den borondaterik onenarekin, horrelako zerbaiti erantzuteko gogoeta zabalaren beharra ikusten dute antolatzaileek. Baina ezin izan nuen isildu. Tranpa arriskutsua baita galdera. Kolonizatuaren ikuspegi apaletik egindakoa. Ikasten den hizkuntza bakoitza da zubia. Ikasten ez den hizkuntza bakoitza da amildegia. Beti. Euskara, beraz, berez, bere horretan, zubia da, ez amildegia. Ez dago, beraz, amildegi izatetik zubi izatera igaro beharrik, dagoeneko zubi baita.
Aldatu beharrekoa beste zerbait da. Ideologikoki, besterik zabaltzen baita boteregune eta hedabide zehatzetatik, irakurketa interesatua eginez eta euskara amildegia dela esanez, horrela ez denean. Aldatu beharrekoa eta hausnartu beharrekoa, beraz, beste zerbait da: nola ulerrarazi eta nola erakarri euskarara, hizkuntza bat amildegi izan daitekeela sinesten duen edonor?
Bitartean, euskara ez dakien euskal herritar bakar bat dagoen bitartean, nekez izango dugu zoru komunik euskaldunontzat. Aniztasuna eta bizikidetza bermatzeko modu bakarra baitago: edonon eta edonorekin euskaraz bizitzeko eskubidea bermatzea euskaldunoi. Eta horretarako, bide eta zubide bakarra dago: euskal herritar guztiak euskalduntzea.
[irudiaren gainean klik eginda ere entzun daiteke audioa]
“Inork inori oinarrizko eskubiderik ez urratzeko, ofiziala den lurraldean, derrigorrezkoa bilakatu behar du euskarak, eta horretarako doakoa izan behar du euskalduntzeak”
Larunbatean legealdi berriko lehen batzar nagusia egin zuen Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak Azpeitian. Duela 24 urte herri ekimenetik sortutako erakunde publikoa da UEMA. 73 udal dira bertako kide, eta 200.000 lagunetik gorako lurraldea osatzen dute guztien artean. UEMAren helburua, argia da: Euskal Herria euskalduna. Horretarako, hizkuntza politika ausarta eta aurrerakoia bideratu du bertako kide diren udaletan, hainbat bitarteko eskainiz, bai udalak euskalduntzeko, bai herritarrak motibatzeko eta baita euskarararen arnasguneak diren udalerri euskaldunen eremua sendotzeko eta zabaltzeko ere.
Horrek, noski, azkurea sortzen du hainbat sektoretan. Batetik, euskara bera arriskutzat ikusten dutenengan. Alegia: euskara ondare eta aberastasun gisara ikusi beharrean, Euskal Herriaren izaera bera ere ukatu nahi dutenen artean. Espainiaren baldarkeriaren aurpegirik gordinena da hau, gobernu ordezkariak kamikaze moduan erabilita, ukazioa banderatzat hartu eta helegiteak, salaketak eta auzibideak martxan jartzen dituena udalerri euskaldunen aurka. Errealitate soziologiko, linguistiko eta kultural baten erabateko ukazioa, alegia. Katalunian faktura garestia pasatzen ari zaien hori bera, alegia. Alde ederrean legoke Espainia, askoz koherenteago, lurralde eta hizkuntza horiek ere bere estatua aberasten dutela onartuta, euskara hutsean filmatutako Loreak bezalako pelikulak ondaretzat hartu, eta nazioartean Espainia ordezkatzeko hautatuta. Politika egiteko bi modu dira. Baldarra da lehena. Askoz inteligenteagoa bigarrena.
Espainian ez ezik, etxean ere azkurea sortzen du UEMAren hizkuntza politika ausartak, politika zaharkitu eta epelekin nahikoa dugula uste dutenengan. Euskara hutsean aritzeko hautuak, herritar guztien eskubideak benetan errespetatzeak –baita euskaldunonak ere–, agerian uzten baitu 1982an euskal erdian onartutako Euskararen Legeak zer-nolako hutsuneak dituen. 33 urte geroago, ez dio gaurko errealitateari erantzuten. Ez ditu euskaldunon hizkuntza eskubideak bermatzen, ez digu aurrera egiteko balio eta, batez ere, ez digu ukazioan tematuta daudenen erasoetatik babesten. Bigarren mailako herritar izaten segitzen dugu. Mila aldiz abestu duguna esan ere lasai esan beharko genuke: “Euskal Herrian euskaraz hitz egiterik ez bada, bota dezagun demokrazia zerri-askara”.
Horren aurrean, udalerri euskaldunak sendotzea, oinarrizko eskubideen defentsan elkarrekin bidea egitea, eta minimoak adostea ezinbestekoa da. Derrigorrezkoa bilakatu behar da euskara ofiziala den lurraldean, herritar guztien eskubideak bermatu nahi baldin badira eta benetan ofiziala izango baldin bada. Euskaldunok bi edo hiru hizkuntza hitz egiten ditugu, inori eskubiderik urratu gabe. Elebakartasuna da inposizio bakarra hemen, eta hori eskubideen esparrura eramanda, bizikidetza kontua ere bihurtzen da. Beraz, inork inori oinarrizko eskubiderik ez urratzeko, ofiziala den lurraldean, derrigorrezkoa bilakatu behar du euskarak, eta horretarako doakoa izan behar du euskalduntzeak.
Hau esateak, edo hau entzuteak, azkurea sortzen du. Bai. Baina herri honek aurrera egitea nahi badugu, guk ere bi aukera ditugu aurrean. Baldarkeria eta inteligentzia. Baldarkeria da 1982an geratzea, eskubideetan oinarritutako hizkuntza politika ausartagoa behar dugula onartu gabe. Inteligenteagoa da eskua luzatu eta bidea elkarrekin egin beharko dugula onartuta, euskararen inguruko oinarrizko zoru-komuna adostea, eta horren gainean lanean hastea. UEMAko zuzendaritza batzorde berriaren asmoa da, lehendakari berriak iragarri duenez. EHBilduko eta EAJko ordezkariek osatzen dute, elkarrekin, independenteekin batera.
Egiten duen lanagatik eta duen helburuagatik, nazio mailako erakunde publiko estrategikoa da UEMA. Eskuin abertzalea eta ezker abertzalea elkarrekin ari dira lanean zuzendaritza batzordean, beste hainbat esparrutarako ere eredu beharko lukeen moduan. Bada zerbait. Noraez orokor honetan, benetako arnasgunea da, eta ez euskararentzat bakarrik.
POST SCRIPTUM:
Benetako ofizialtasuna bermatzeko euskarak derrigorrezkoa behar duela izan, hainbat euskaltzalek esan eta defendatutako kontua da urte askoan. Argia astekariak, esaterako, euskalgintzaren bidegurutzea, etorkizuna eta erronkak izan zituen hizpide apirileko Larrun gehigarrian. Hemen irakurgai: Euskalgintza, berritu ala hil. Bertan ageri dira, esaterako, Kike Amonarrizen hitz hauek: “Euskararen biziraupenetik normalizaziora salto egitea bada helburua, hor arrisku batzuk hartu behar ditugu eta derrigortasuna behar da. Hizkuntz eskubideak bermatzea, erabilera bermatzea, euskara derrigorrezko bilakatzea esparru nagusietan. Batez ere administrazioan eta botereguneetan”.
Agerraldi garrantzitsua egin dute gaur goizean Zarautzen Gipuzkoako Foru Aldundiak, Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioak, Urola Kostako Udal Elkarteak eta Zarauzko Udalak. Hedabideekin hitzordua zuten 11:00etan Urtetako zabortegian, hondakinak kudeatzeko Foru Aldundiaren Azpiegitura proposamena aurkezteko.
Iñaki Errazkin Foru Aldundiko Ingurumeneko eta Lurralde Antolaketako diputatua, Ainhoa Intxaurrandieta GHKko lehendakaria, Amaia Guruzeta Urola Kostako Udal Elkarteko lehendakaria eta Juan Luis Illarramendi Zarauzko alkatea izan dira hedabideen aurreko agerraldian.
Kontu garrantzitsuak izan dituzte hizpide. Besteak beste, Urtetako zabortegia 2014ko abenduaren amaieran itxiko dela iragarri dute, eta Lapatx eta Sasieta ondoren itxiko direla nabarmendu dute, 2015eko apirilean eta 2015eko abenduan, hurrenez hurren. Aurrerantzean hondakinen kudeaketarako Gipuzkoak izango dituen azpiegituren proposamena ere aurkeztu dute. Gaia garrantzitsua zen, eta horren isla da agerraldian esandakoa jasotzera azaldu den hedabide kopurua. Asko izan dira.
Hau aldez aurretik jakinda, hedabideen aurrean agertu diren lau erakundeak eta hauen ordezkariak, hizkuntza irizpide argiekin joan dira agerraldira: Zarautz herri euskalduna da, Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kidea da, eta euskaraz bizi nahi dugun herritarrok bigarren mailan sentitu ez gaitezen hizkuntza irizpide ausartak onartuta ditu, 2013-2017 Erabilera Planaren baitan.
Beraz, irizpide horiei helduta, Zarautzen izan den agerraldian euskarari dagokion lekua ematea erabaki dute lau erakunde publikoek eta hauen izenean aritu diren ordezkariek. Euskara hutsean aritu dira hedabideen aurrean, eta Iñaki Errazkinek gazteleraz laburtu duen titular bat kenduta, gainerako agerraldi osoa euskaraz izan da, %99an.
Kazetarien galderei erantzuteko ordua heldu denean ere, euskaraz aritu dira. Haserretu egin dira hedabide batzuetako kazetariak, eta gazteleraz egiteko eskatu dute. Zarautzen, Urola Kostan eta Gipuzkoan ofiziala den hizkuntzaren aldeko hautua egin dute ordea orduan ere lau ordezkariek: euskaraz erantzun dituzte galderak, herritarrek ez ezik erakundeek ere euskaraz bizitzeko duten eskubideari helduta.
2014an Zarautzen egin den eta Gipuzkoa osoan sona izango duen agerraldi batean esandakoak biltzera euskararik ez dakiten kazetariak bidali dituzten hedabideek, etxean dute arazoa. Hausnartu dezatela zergatik ez diren gai profesionalen moduan aritzeko, bertako hizkuntza arrotza zaienean.
Zorionak, bada, Gipuzkoako Foru Aldundiari, GHKri, Urola Kostako Udal Elkarteari eta Zarauzko Udalari, hondakinen kudeaketan arduraz eta emandako hitza betez bidea egiteagatik, eta euskaraz bizi nahi dugula aldarrikatuz espaloitik ez jaisteko erabakiari sendo eusteagatik.
POST SCRIPTUM:
Espero zen bezala, zenbait hedabide hasi dira bazterrak nahasten gaiarekin. Zenbaitek titularrera ere eraman du dagoeneko hizkuntza irizpideen kontua:
‘Egunkaria: 10 urte, hilabete 1 eta egun 1’ izeneko ekitaldia antolatu zuen atzo Zarauzko Udalak, Modelo aretoan, Zarautzek eta zarauztarrek euskal prentsari egindako ekarpena eskertzeko eta aitortzeko. Egunkariaren itxieraren hamargarren urteurrena gogoan, Iñaki Uria zarauztarraren lana nabarmentzeaz gain, Lizardirengandik gaur arte zarauztarrek euskarazko prentsaren alde egin duten ekarpena eskertzea zen asmoa. Bidean, Zeruko Argia, Egunkaria Sortzen, Bartolo, Zarautz Egunkariaren Alde taldea, Fernando Muniozguren, Txaparro herri aldizkaria, Urola Kostako HITZA eta beste hainbat langile, talde eta egitasmo aritu dira Zarautzen euskarazko prentsari egundoko ekarpena eginez, eta horiek guztiek lekua izan zuten atzoko ekitaldian.
[ argazkia: Gorka Rubio, Argazki Press / Berria ]
Amaieran, zarauztarrek euskarazko hedabideen alde egindako lana aitortzeaz gain, alde guztietako kazetariek jasandako jazarpena eta erasoak ere gogoan izan genituen, “zabaldu diren zauri pertsonalak eta sozialak sendatzeko lagungarria delako, batzuek eta besteek pairatutako minaren errekonozimendua, biktima guztien aitortza, eta errekontziliazioan aurrera egiteko urrats sakonak ematea” dagokigula sinetsita.
Zehazki, honakoa da irakurri nuen testua:
Arratsaldeon denoi.
Duela hogei urte, 1993an, gaur ekitaldi hau aurkezten aritu den Gorka Arrese zutabegilea zen Euskaldunon Egunkarian. Uztailean, Lubakietatik izeneko zutabea idatzi zuen, Txiki eta Otaegi hil zituztenean jaio ginen hainbat gazte literaturaren lubakietatik tiroka hasiko ginela eta antzekoak iragarriz. Lubaki Banda izan zena bazetorrela plazaratu zuen Gorkak zutabe hartan. Ordurako bazekien zerbait Susa argitaletxeko editoreak. Hamazazpi urte nituen nik orduan, Susa aldizkaria Lubaki Bandako gazteon esku utzi zutenean. Utzi zigutenean, nolabait.
Hiru zenbaki argitaratu genituen, eta hiru zenbaki haiek osatzeko lanetan ezagutu nituen hemen oholtza gainean dauden hainbat lagun, Lasarteko erredakzioan, lehen Imanol Muruak bideoan esan duen moduan, Susa, Argia eta Euskaldunon Egunkaria eraikin berean baitzeuden.
Egunkariarentzat, aldizkariarentzat eta argitaletxearentzat bizi ziren. Etxerako ordurik gabe, erredakzioa ia etxebizitza bihurtuta, gau bat baino gehiago bertan igarota, sinesten zutenaren alde dena emanez. Eskola horretakoak dira Imanol Murua Uria, Gorka Arrese, Iñaki Uria, Xabin Makazaga, lan kontuengatik gaur hemen ez dagoen Amagoia Iban, eta belaunaldi hartako beste hainbat eta hainbat. Eskola hartakoa zen Bartolo ere. Euskarazko egunkaria. Euskarazko aldizkariak. Euskarazko liburuak.
Urte haietan, Euskaldunon Egunkariak larunbatero argitaratzen zuen literatura gehigarria egiteko Lubaki Banda hartako gazteren bat proposatzeko eskatu zioten Gorkari, eta horrela hasi nintzen Egunkarian, dinosauro hauek irakasletzat nituela. Denok ere, gaur baino 20 urte gutxiago genituen.
Txumai Iturriarekin egin ohi nuen erredakziorako bidea, autoan. Txumai, zehazki, Zarauzko Udaleko zinegotzia zen urte haietan, HBko zinegotzia, eta autoa erre zioten. Lanetik etxera eta etxetik lanerako bidai haietan, Txumai, Karlos edo Amagoiarekin, Egin egunkarian Zarauzko albisteen kazetaria izateko aukera aipatu zen, Imanol Arruabarrenak lekukoa pasatzea eskatu zuelako, eta bidaideek lan askorik gabe konbentzitu ninduten lan askoz gehiago hartzeko. Beste lan batzuekin batera, biak uztartzen nituen: Euskaldunon Egunkariako literatur gehigarria, eta Egin egunkariko Zarauzko albisteak.
1998ko uztailean itxi zuten Egin egunkaria. Xabier Salutregi zuzendariak kartzelan jarraitzen du oraindik, Teresa Toda kazetariarekin batera. Baita Xabier Alegriak ere. Bost urte geroago Egunkariari heldu zitzaion mamua bizirik zegoen ordurako. Bidean eraman zituen Ardi Beltza eta Kale Gorria aldizkariak ere, Egunkaria irentsi baino lehenago.
Egunkaria auzian, mamuak ez zuen nahikoa izan kolpe bakarrarekin, eta Martxelo, Iñaki eta gainerako arduradunen atxiloketarekin eta Egunkariaren itxierarekin hasitakoa, hilabete batzuk geroago errepikatu nahi izan zuen, auzi ekonomikoarekin. Auzi horrek zabalik segitzen du oraindik. Epaiketaren esperoan daude auzipetuak, eta ez nolanahiko kartzela zigor eskaerekin, gainera. Tartean dago Iñaki Uria zarauztarra ere. Auzipetuetako batek otsailaren 20an gogoratu zuen moduan, auzi ekonomikoa zabalik dagoen bitartean, Egunkariaren zauriak odoletan segitzen du oraindik, bizirik.
Odola eta zauriak aipatuta, Zarauzko Udalaren izenean, herri honetan jazarriak eta erailak izan diren kazetariak badirela gogoratu behar dut ezinbestean. Udal ordezkari gisara, eredu izatea dagokigu eman beharreko urratsetan. Horregatik, zabaldu diren zauri pertsonalak eta sozialak sendatzeko lagungarria delako, batzuek eta besteek pairatutako minaren errekonozimendua, biktima guztien aitortza, eta errekontziliazioan aurrera egiteko urrats sakonak ematea dagokigu. Zentzu horretan, kazetarien eta hedabideen aurkako ekintzak gogoratu behar ditugu: GALek hildako kazetariak, ETAk hildako kazetariak, zenbait hedabideren egoitzek izandako atentatuak, beste zenbait hedabideren aurkako sarekadak, epaiketak, torturak eta bidegabekeriak. Eta Zarautzen, bereziki, ezin dugu ahaztu Gorka Landaburu kazetariak jasandako atentatua ere. Inoiz baino gehiago, guztien aitortza eta minaren errekonozimendua beharrezkoak ditugu.
Ez nuke gaurko ekitaldia amaitu nahi, ekitaldiaren helburua nabarmendu gabe: Zarautzek eta zarauztarrek euskarazko prentsaren alde egindako jarduna eskertzea. Prentsa idatzira mugatu gara batez ere, baina jakin badakigu, telebistan eta irratian ere, kate pribatuetan zein libreetan, hamaika zarauztar ari dela lanean, gaur hemen aitortu nahi izan dugun ekarpenaren antzekoa eginez, beste formatu batzuetatik. Telebistan eta irratian ez ezik, baita sareko albistarietan ere. Horiek ere gogoan ditugu.
Guztiei, beraz, mila esker euskaratik eta euskaraz Lizardik noranahikoa amesten zuen hizkuntza larrekoa lau haizetara zabaltzeagatik.
Ekitaldian zehar banatu ditugun oroigarriak, ekitaldi honetarako Manu Urbieta artista zarauztarrak berariaz egindakoak dira. Benetan ederrak. Egindako bidea eta lan ederra eskertzeko, baditugu beste bi ere: Martxelo Otamendirentzat, eta Imanol Muruarentzat. Beraiek jasoko dituzte, baina nolabait, gaur hemen aitortu eta eskertu nahi izan dugun belaunaldi eta ekarpen baten ordezkari gisara. Zuen txaloak beraientzat dira.
Eskerrik asko!
Post scriptum:
Ekitaldia amaitu eta oholtzatik jaitsi orduko Gorka Landaburu kazetaria hurbildu zitzaidan, eskerrak ematera. Eskua luzatu zidan. ETAren lehergailu batek zartatutako eskua. Lander Garrok azaroan sentitu eta idatzitakoaren antzeko zerbait sentitu nuen nik ere. Hemen testua.
· Nire tokia (Lander Garro, GARA, 2012-11-22).
Kontu honi buruzko informazio osagarria eta estekak:
· Aitorpena euskal prentsari (Berria, 2013-03-22).
· Nire tokia (Lander Garro, GARA, 201211-22).
Atzoko ekitaldia iragartzeko egunotan prestatu dugun bideoa:
Otsailak 20 ditu gaur. Hamar urte igaro dira Espainiako Gobernuaren beso armatuak, indar erakustaldia eginez eta izua lau haizetara zabalduz, Euskaldunon Egunkaria itxi, zuzendaritzako kideak atxilotu, torturatu eta kartzelaratu zituenetik. Lehenago Egin egunkaria, Egin irratia eta Ardi Beltza aldizkaria bezala, euskarazko egunkari nazionalari heldu zitzaion ordua gaur hamar urte.
Sasoi hartan, goizaldean, euskal gazteen eta independentisten aurkako antzeko sarekadetara ohituta gintuen telefoak, irratiak, telebistak. Ez zitzaigun arrotza herri honen alde hainbat esparrutan lanean aritutakoak esku-burdinak jantzita ikustea, polizia autoetarako bidean. Baina Joan Mari Torrealdai, Txema Auzmendi, Martxelo Otamendi edo Iñaki Uria gisa hartara ikusteak telebistako irudietan, zerbait mugiarazi zion herri honi erraietan. Espainiak marra gorri guztiak igaro izanaren sentsazioa hedatu zen nolabait euskal gizartean, eta polizia operazio hark hainbati begiak zabaltzeko eta balio izan zuen, Audientzia Nazionalak, Madrilgo epaileek, Guardia Zibilak eta Estatuaren aparatu ilunenek egiten zutena agerian utziz. Gezurrak, torturak, bidegabekeria, kartzela, sakabanaketa, inolako berme juridikorik eza. Hitz batean esateko, inpunitatea, zigorgabetasuna.
Antzeko kontuak izan ditugu buruan askok eta askok gaur eguerdian Andoainen. Bizitza erdia hitzekin lanean aritu arren, zaila da barrua zeharo iraultzen dizun zerbaiti buruz idaztea. Martxelo, Iñaki, Pello, Joan Mari eta gainerakoak ikusi edo agurtu ondoren geratzen zaizun sentsazioa zein den esatea, batez ere haien ondoan, eta haiek babestuz, antzeko egoeran egon diren eta hainbat kasutan oraindik epaiketen zain dauden auzipetuak, atxilotuak eta kartzelaratuak ikusten dituzunean. Edo langile eta lankide ohiak Egunkaria aurrera! dioten elastiko urdinekin ageri direnean, hamar urte geroago. Flashak. Argazkiak. Postalak. Oroitzapenak. Denak saldoka datoz, malkoei eusteko ere ahalegin berezia zergatik egiten ari zaren ohartzen zarenean. Nola ahaztu Imanol Muruaren aterkia, Martxelo Otamendi torturaren zulo beltzetik atera eta ETBko kameren aurrean txikituta, negarrari eutsi ezinik, pasatutako infernua kontatzen ari zenean. Nola ahaztu Xabier Alegriaren testigantza lazgarriak. Pello Zubiriaren ospitalaratzea, Iñaki Uriak pasatutakoa, Iñakiren gurasoak preso zegoen semearen argazkiari eutsiz, Joan Mari Torrealdairen isiltasuna urte askoan, torturaren izuari oraindik ihes egin ezinik.
Egunkaria itxi zuten, zuzendaritzako kideak atxilotu, baina kolpea euskal gizartearentzat izan zen. Baita zarauztarrentzat ere. Egunkaria Sortzen ekimenari erantzun ederrenetakoa eman zion herria izan zen Zarautz. Josemi Zumalaberen uzta biltzeko sasoia zen, eta zarauztarrek ederki erantzun zioten Lizardik hainbat eta hainbat urte lehenago amestutako euskarazko egunkaria sortzeko deialdiari. Atxiloketa, tortura eta kartzela Iñaki Uriak ezagutu zituen, baina kolpea Egunkaria Sortzen ekimenean aritu ziren zarauztar guztiek hartu zuten. Eta baita ekimen hura diruz lagundu eta Euskaldunon Egunkaria sortzea ahalbideratu zuten herritar guztiek ere. Baita ordura arte egunkari hartan lanean aritu ziren zarauztarrek ere. Zerrenda ez da nolanahikoa. Gaur Andoainen bildu den zarauztar kopurua ikusi besterik ez dago.
Kolpe gogor hari euskal gizarteak erantzun zion antzeko moduan erantzun zion Zarautzek ere. Hasiera batean Egunero berriari babesa erakutsiz, eta hilabete batzuk geroago Berria egunkariaren harpidedun, erosle eta irakurle izanez. Lizardiren ametsak, Josemirenak edo Iñakirenak, aurkitu zuten ongarria nonbait, eta euskarazko egunkari berria ez ezik, tokian tokiko euskarazko egunkariak ere sortzen eta zabaltzen joan ziren. Gurean, Urola Kostako HITZAk ikusi zuen argia urtebete geroago, gaur bederatzi urte zehazki, 2004ko otsailaren 20an. Iñaki Uria preso zegoen oraindik, eta ez dut honezkero ahaztuko egunkari berriaren zuzendari gisara, Zarauzko aurkezpen ekitaldian Inaxiori eta Gurutzeri, Iñakiren gurasoei, eman genien lore sorta. Malko eta txalo artean jaso zuten. Jasotako kolpeak min egiten zuen oraindik, baina erortzean berriro jaikiz aurrera egiten ikasi duen herriaren duintasuna nabaritzen zen bildutako guztion artean. Egunerok, Berriak eta bateko eta besteko Hitzek erakutsi zuten ildotik nolabait: euskarazko prentsa idatzia, egunero, nazional mailan, eta eskualde mailan. Lizardiren ametsa, lau haizetara.
Gure herriari eta munduari begiratzeko euskarazko leihoak ditugu ordudanik. Paperezko leiho horiek leiho digitalak ere bihurtu dira denborarekin, eta langileak dituzte, irakurleak dituzte, herri informazioa lantzen dute, eta egundoko ekarpena egiten diote herri honi. Duela hamar urte gezurra ari zuen, baina gaur babesaren eguzkia eta beroa nabari zen Andoainen. Bihar hutsik egongo da Martin Ugalde kultur parkea. Baina han jarraituko dute langileek, erredakzioan, bateko eta besteko albisteekin, adierazpenekin, erreportajeekin, elkarrizketekin, eta egunkari baten ohiko kontuekin. Baita Zarautzen ere, Urola Kostako HITZAren erredakzioan, beste hainbat herritan bezala. Gaur hamar urte igaro baitira Egunkaria itxi zutenetik, baina bihar hamar urte eta egun bat beteko dira. Pirotekniarik gabe aterako da inprentatik etziko zenbakia, eta hurrengoak. Baina eguneroko horiek dira garrantzitsuak. Babesa ondo dago. Beharrezkoa da. Eta bidegabekeria salatzea. Egindako kalteagatik haserretzea. Egin zutena gogoratzea. Gezurtiak seinalatzea. Baina eguneroko bidelagunak dira ezinbestekoak. Hamar urte eta egun bat betetzen denean ere hor segiko dutenak. Hamar urte eta bi egun betetzean iraungo dutenak. Hamar urte eta hiru egun, eta lau, eta bost, eta sei… egunero, beste hamaika urtean, munduari paperezko leihoak zabalduz egunero, euskaratik eta euskaraz.
Gari Berasaluze
Euskaldunon Egunkariako langile ohia
Urola Kostako HITZAko zuzendari ohia
Zarauzko Kultura, Jaiak, Herrien Elkartasuna eta Euskara zinegotzia
Zarauzko eta Debako Udako Musikaldiak aurkeztu ditugu gaur eguerdian hedabideen aurrean, Donostian, Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura zuzendari Garazi Lopez de Etxezarretak, Debako alkate Maider Zubikaraik eta hirurok.
Euskaraz egin du aurkezpena Garazik, eta gazteleraz itzuli du gero esandakoa, Maiderri eta niri hitza pasatu aurretik.
Euskara hutsean hitz egin du Debako alkateak, eta amaitu eta niri hitza pasatu didanean, gazteleraz ere egiteko eskatu dio kazetari batek. Zubikaraik gazteleraz laburtu dio euskaraz esandakoa.
Nik ere euskaraz hitz egin dut, eta amaitu dudanean, kazetari berak eskaera bera egin dit, gazteleraz ere egin ote dezakedan, “por favor”. Tira, gutxienez, mesedez eskatzeko detallea izan du. Uko egin diot eskaerari, noski. Horrelako kasuetan, hizkuntza politika ausarta eta euskalduna izan ezean, burutik behera nahi duten guztia egingo digutela sinetsita. Pentsatu dut ez dakidala zein hedabideetakoa den, baina Gipuzkoako Foru Aldundiak eta bi udalek deitutako prentsaurreko batera euskararik ez dakien kazetari bat bidaltzeko gibela behar duela bere erredakzio buruak edo arduradunak. Pentsatu, eta esan ere egin diot, gainerako guztien aurrean.
Prentsaurreko agerraldia amaitu dugunean, itzulpena eskatu duenak eta beste zenbait kazetarik alde egin dutenean, El Diario Vasco egunkariko bi kazetari hurbildu zaizkigu. Bat kazetaria, bestea argazkilaria. Prentsaurrekoaren bideoa egin behar dutela, eta ea bakoitzak minutu bateko laburpena edo kortea eskainiko diegun, esan duguna laburtuz. Baietz esan diegu. Eta errepikatu egin da, bere horretan, prentsaurrekoan gertatutakoa. Euskaraz soilik egin ditut nik adierazpenak, beste bi mahaikideek ez bezala. Lepoa jokatuko nuke, beste bien korteetatik desagertu egingo dela euskara, eta gaztelerazko bertsioa soilik entzun ahal izango dugula.
Bideoa grabatzea amaitutakoan, El Diario Vasco egunkariko kazetaria etorri zait, adeitsu, barkamen eske. Ulertzen duela nire jarrera, bera praktiketan dagoela, Bizkaitik hona bidali dutela, eta sentitzen duela euskara ez jakitea. Benetan esan didala iruditu zait.
Editatu eta webgunean jarri behar zuten bideoa ikusteko desiatzen nago…
Soziolinguistika Klusterreko Belen Urangarekin batera, gaur goizean aurkeztu ditugu Zarauzko hizkuntza erabileri dagozkion datuak, azken kale neurketaren arabera. Hauek dira daturik nabarmenenak:
· ZARAUZKO hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren arabera, %50,0koa da euskarazko erabilera. Gaztelaniarena %48,54, beste hizkuntzena %1,5.
· Euskara gehiago erabiltzen da Zarautzen (%50,0), Euskal Herrian (%13,3), EAEn (%16,1) eta Gipuzkoan (%32,7) baino, alde handiarekin, gainera.
· Eskualdeko datuekin alderatuta, ordea, Zarautzen euskara gutxiago erabiltzen da gaur egun, Urola Kostan baino (%71,5).
· Adinaren arabera aztertuz gero. Haurrak (2-14 urte) eta gazteak (15-24 urte) dira euskara gehien erabiltzen dutenak: haurrek %68,5 eta gazteek egindakoen %53,5.
· Helduek eta adinekoek gutxiago erabiltzen dute euskara: helduek %41,8 eta adinekoen %37,9.
· Haurrak eta helduak nahasian daudenean haurrek hitz egiten dutenean entzuten da gehien euskaraz Zarautzen (%75,3).
· Ondoren, haurrez osaturiko taldeek (nagusiak ez daudenean, alegia) (%69,9).
· Gutxien nagusiek soilik osatutako taldeetan entzuten da (%35,8).
· Zonaldearen arabera, berriz, hau da kale erabileraren emaitza:
Nahi izanez gero, beheko irudiaren gainean klik eginda eskuratu daiteke osorik Soziolinguistika Klusterraren txostena, PDFan.
Gutun hau bidali dut duela minutu batzuk Mutualiara eta Zarauzko Udaleko zenbait sailetara, hurrengo egunetan konpon dezaten egindakoa eta aurrerantzean berriro ere horrelakorik gerta ez dadin.
Eguerdion:
Oraintxe jaso ditut Zarauzko Udaleko langileen azterketa medikuen harira egindako analisien emaitzak.
Udal Kiroldegira odola ateratzera joan nintzenean gertatu zena errepikatu da:
euskara ez dago osasuntsu.
Kiroldegian zeuden medikuetatik inorekin ezin izan nuen euskaraz hitz egin.
Eta orain, Sociedad de Prevención de Mutualia delakoaren bi orrialdeak jaso ditudanean analisien emaitzekin, biak gaztelera hutsean daude.
Lan kontuengatik, urteak eman ditut azterketa medikuak egiterakoan ere langileen hizkuntza eskubideak bermatzeko gai diren enpresei odola ateratzen utziz. Hasieran kosta egiten da. Ohi bezala, euskaldunok matraka eman beharra izaten dugu legez gure eskubidea dena lortzeko: euskaraz ere bizi ahal izatea. Kosta egiten da lortzea, baina badira gai diren enpresak, eta bada modua, noski. Azken urteotan, euskaraz jaso ditut odol analisien eta mediku azterketen emaitzak, lan egin dudan enpresa guztietan: Urola Kostako Hitza, Bertako Hedabideak, Irrien Lagunak…
Zarauzko Udala erakunde publikoa den heinean eta oraintsu udal osoko bilkuran onartu dituen Urola Kostako Udal Elkartearen hizkuntza irizpideei jarraiki, udal honi erabat onartezina zaio Sociedad de Prevención de Mutualiak analisien emaitzak gaztelera hutsean bidaltzea langileei.
Beraz, honen bidez, Zarauzko Udaleko langile bezala, eta udal honetako Euskara Zinegotzi bezala, kontu hau bideratu duen sailari eskatzen diot analisiak egin eta emaitzak bidali dizkigun enpresari lehenbailehen eska diezaion udal honetako langile guztiei dagozkien emaitzak euskaraz ere bidaltzeko hurrengo egunetan.
Era berean, berriro horrelakorik gerta ez dadin, hurrengo urteotan langileen azterketa medikuak egiterakoan euskara ere kontuan hartuko duen enpresa batekin lan egiteko konpromisoa hartzen dugu, langileak ez ezik, euskara ere osasuntsu egon dadin Zarauzko Udalean.
Gari Berasaluze
Zarauzko Udala
Kultura, Jaiak, Herrien Elkartasuna eta Euskara zinegotzia
Post Scriptum:
1) Hau idatzi ondoren jakin dut aurten ohi baino beranduago egin direla analisiak, hauek egiteko enpresa esleitzerakoan, euskara ere kontuan hartzeko hizkuntza irizpideekin osatu genituelako pleguak. Bada, pleguetan irizpide horiek egonda, are larriagoa da Mutualiaren jokabidea, egin beharreko lanari dagokion pleguetan zehaztuta dagoelako euskara bermatu beharrarena.
2) Gaur, 2012ko abuztuaren 2an, mezu hau jaso dut posta elektronikoz Mutualiaren Bezeroaren Kudeaketa sailetik:
Jaun agurgarria :
Zure eskutitzari erantzunez adierazten dizugu, zure eskakizuna lehendik ere aurreikusia genuela gure politika eta estrategia prozesuaren barne.
Egun, gure aplikazio informatikoaren hobetze esta euskaratze prozesuaren barnean eta gure nahia hizkuntzaren normalizazioa edozein arlotara zabaltzea izanik, datorren urteko helburuetako bat helarazten diren dokumento guztien euskaratzea da hala nola zerbitzua osoki euskaraz ematea.
Igarotako une latza barkatuko duzulakoan eta datozen urteetan emango dugun zerbitzua osoki euskaraz izango delakoan, jaso ezazu gure agurra.
Adeitasunez,
Bezeroaren Kudeaketa
Gestión Cliente
SOCIEDAD DE PREVENCIÓN DE MUTUALIA, S.L.U.
3) Eta honakoa da nik erantzun diedana:
Anonimo agurgarria:
Zarauzko Udalaren izenean, eskertzen dizuegu gure eskaerari emandako erantzuna, baina ez zen hori, zehazki eskatzen genuena.
Ez dugu nahi eta eskatu hurrengo urteotan zerbitzua euskaraz eman ahal izatea.
Aurten bertan, zerbitzu hau esleitzeko pleguetan bereziki zehaztuta geratu zen moduan, euskaraz ere ematea dagokizue.
Beraz, berriro eskatzen dizuegu, udal honetako langileei helarazi dizkiezuen emaitza guztiak euskaraz ere bidaltzea, ahalik eta lasterren.
Horrela egin ezean, dagokion sailak aztertu eta erabakiko du zuen zerbitzuak kontratatzerakoan zehaztutako baldintzak ez betetzeagatik hartuko ditugun neurriak. Urdinez margotu beharreko horma bat beste kolore batean margotuz gero, logika guztiaren baitan dago margoketa enpresak lana berriro egin behar izatea eta eskatutakoa egin arte ez kobratzea.
Adeitasunez, baina udal honen irizpideen eta bertako langileen hizkuntza eskubideen defentsan atzerantz pausorik ez dugula emango nabarmenduz,
Gari Berasaluze
Zarauzko Udala
Kultura, Jaiak, Herrien Elkartasuna eta Euskara zinegotzia
Gaur, eguna lainoek eta euriak hartuta heldu den arren Zarautzera, Porrotxek eguzkiz bete du arratsaldean malekoia. Irrien Lagunak Kluba eta Irria aldizkaria aurkezteko ekitaldia egundoko festa bihurtu da Sortaldea Kultura Eremuan.
[Kanpoan haurrak Porrotxentzat marrazkiak egiten aritu diren bitartean, sudur gorriak Irrien Lagunak Kluba eta Irria aldizkaria zer diren azaldu die gurasoei Sortaldearen barrualdean].
[Kanpora atera denerako, irrikaz zain zituen haur guztiak].
[Magia, musika, dantza, irria… Haurrek arratsalde ederra pasatzeko aukera izan dute].
Joseba Sarrionandiak poema eder hartan idatzitakoa goitik behera sinesten dugu batzuk: euskara da gure territorio libre bakarra, eta territorio hori zaintzeko ahaleginak egitea dagokigu udaletan ordezkaritza dugunoi eta, zer esanik ez, euskara zinegotzioi.
Horren harira, prentsaurrean agerraldi garrantzitsua egin dugu gaur Zarautz, Orio eta Getariako euskara zinegotziok, Urola Kostako Udal Elkarteko lehendakariarekin batera. (Zumaiako zinegotziak ezin izan du agertu, gaur gauean 26 urteko langile zumaiarra hil delako lan istripu baten ondorioz, eta oso hurbil egokitu zaion kontu horrek belztu diolako eguna eta agenda).
Urola Kostako Udal Elkarteko Euskara Batzordeak proposatutako hizkuntza politika bateratua onartu zuen Udal Elkarteak duela zenbait hilabete, eta gerora Zarautz, Orio, Zumaia, Getaria eta Aiako udalek bat egin dute hizkuntza politika horrekin, udal osoko bilkuretan bozkatuta eta hamar puntuekin bat eginda.
Hamar puntu horiek aurkeztu, bide horretan lan egingo dugula nabarmendu, eta udal ordezkari gisara etxeko lanak egingo ditugula ere esan dugu gaur. Besteak beste, udalek ordaintzen dituzten faktura guztiak euskaraz ERE jaso nahi ditugula esanez hornitzaile guztiei gutunak bidaliko dizkiegula jakinaraziz, lehen urrats bezala. Hornitzaileek eskubidea dute fakturak gaztelera hutsean bidaltzeko. Ados. Udalek euskara aintzat hartzen ez duten hornitzaileak baztertzeko eta euskara kontuan hartzen dutenekin lan egiteko dugun eskubide bera.
Gure udaletako berezko hizkuntza kontuan hartzea besterik ez dugu eskatzen. Euskara bizi nahi dugu. Euskaraz bizi nahi duten herritarrei euskaraz bizitzeko eskubidea bermatu nahi diogu. Besterik ez. Euskara legez hizkuntza ofiziala baldin bada euskal erdian, bada ordua ofizialtasun hori benetakoa izan dadin erabaki ausartak hartzeko.
kalaportu, itsasontzi gorri bat... 